پیام‌های یک نامه

سعدالله زارعی
تحلیلگر ارشد بین‌الملل

تهدید حجت‌الاسلام روحانی رئیس‌جمهور کشورمان به اینکه ممانعت از صدور نفت ایران به صادر نشدن نفت از سوی دیگران نیز منجر می‌شود، باید باورپذیر می‌شد و دشمن آن را «معتبر» تلقی می‌کرد؛ چرا که تهدید یک رئیس‌جمهور که درست یا نادرست در یک «جناح» و نه در اندازه ملی دیده می‌شود،‌ می‌توانست از سوی مخاطب یک اظهارنظر تبلیغاتی و گذرا تلقی شود، به خصوص اینکه پیشتر نیز از این نوع اظهارنظرها از سوی مقامات ارشد دولت ایران ابراز شده و در عمل به جایی نرسیده بود. در واقع نامه سردار سلیمانی خطاب به «رئیس‌جمهوری اسلامی ایران» معتبرسازی تهدید ایران بود و به همین دلیل هم جهان تهدید آقای روحانی را جدی گرفت. در این زمینه توجه به چند نکته ضرورت دارد:
۱ـ مخاطب اصلی و مؤثر سخنان رئیس‌جمهور‌ـ مبنی بر اینکه معنا ندارد نفت ایران صادر نشود و نفت منطقه صادر شود‌ـ یک کشور بیشتر نبود؛ «عربستان سعودی». این کشور هم‌اینک روزانه حدود ۵/۸ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند و در پی موضع دونالد ترامپ مبنی بر تلاش آمریکا برای قطع صادرات نفت ایران، ‌اعلام کرد، جای خالی ‌صادرات نفت ایران را پر می‌کند. هم‌اینک حدود ۲۰ درصد از نفت عربستان از طریق خلیج‌فارس و حدود ۸۰ درصد آن از طریق دریای سرخ صادر می‌شود. آقای روحانی وقتی از نفت منطقه سخن می‌گوید، ‌دقیقاً منظورش نفت عربستان است؛ چرا که حجم صادرات کشورهای دیگر در مقایسه با صادرات عربستان به اندازه‌ای نیست که مؤثر شمرده شود. عربستان سعودی از بدو پیروزی انقلاب تلاش کرد تا حد امکان یقه خود را در خلیج‌فارس از دست ایران جدا کند و لذا پایانه‌های نفتی خود را به سرعت و با هزینه بسیار و پذیرش مخاطرات آن به سواحل دریای سرخ منتقل کرد. امروز بخش زیادی از این سواحل نیز برای عربستان سعودی امنیت کافی ندارد و حتماً می‌توان گفت امنیت پایانه‌های نفتی عربستان در خلیج‌فارس به نسبت سامانه‌های نفتی آن در دریای سرخ وضع بهتری دارد.
نامه سردار سلیمانی به آقای روحانی در جایگاه «رئیس‌جمهور» در واقع به عربستان، آمریکا و اروپا یادآور شد که هر قدم به سمت محدودسازی ایران در صادرات نفت در واقع برداشتن یک قدم به سمت خارج کردن عربستان از چرخه صادرات نفت و ایجاد بحران نفتی به خصوص برای اروپاست. در حقیقت گرفتن امنیت از صادرات نفت از ساحل عربستان در دریای سرخ نه تنها مانع افزایش صادرات نفت عربستان می‌شود؛ بلکه صادرات آن را از اندازه کنونی نیز کاهش می‌دهد.
۲ـ نامه سردار سلیمانی پر کردن دست رئیس‌جمهور حین مذاکره او با سه کشور اروپایی نیز به شمار می‌آید. اروپایی‌ها در حین اصرار تیم مذاکره‌کننده ایرانی مبنی بر، رفع موانع از مراودات بانکی بین ایران و اروپا این ابهام را مطرح می‌کردند، به فرض که بانک‌ها همراهی کنند، اما توقف صادرات نفت ایران که از سوی ترامپ دنبال می‌شود، مجوزهای بانکی را بی‌اثر می‌کند. نامه سردار سلیمانی به طرف‌های اروپایی یادآور شد که تحقق خواسته‌های آمریکا در منطقه آسان نیست و راه‌هایی برای خنثی کردن مطالبات غیر قانونی ترامپ وجود دارد. به همین دلیل پس از نامه، ‌مذاکرات بین چهار کشور تا حد زیادی از آن فضا خارج شد. حال نوبت تیم دیپلماسی ماست تا این پشتوانه را به «نقد اقتصادی» تبدیل کند. مبادا طرف اروپایی با این برداشت که ایران تحت هیچ شرایطی از برجام خارج نمی‌شود، از تن دادن به تعهدات خود در برجام طفره برود و در عمل اروپا نیز از آن خارج شود، در حالی که ایران همچنان به طور یکطرفه بار سنگین اجرای تعهدات خود را بر دوش داشته باشد.
۳ـ نامه سردار سلیمانی در عین حال دو نکته دیگر نیز داشت که متأسفانه سبب بروز برخی بگومگوها در بین بخشی از نیروهای دلسوز حزب‌اللهی شد.
لحن صمیمی نامه و اشاره به سوابق آقای «حسن روحانی» و تکریم مواضع اخیر ایشان که با واژه «دست‌‌بوسی» توأم گردید، سبب انتقاد بخشی از نیروهایی شد که به مواضع رئیس‌جمهور در یک جمع‌بندی و در مجموع اعتراض دارند و آنها را سبب بروز مشکلات کنونی در عرصه سیاست‌های داخلی و خارجی کشور به شمار می‌آورند. این نیروها معتقدند؛ «اسطوره جهاد و شهادت» ‌که اینک بر تارک منطقه می‌درخشد، نباید هزینه می‌شد.
واقعیت این است که «نامه سردار سلیمانی به رئیس‌جمهوری» درواقع تلاشی بود برای برهم زدن نقشه دشمن ملت ایران که به دنبال استفاده از ابزار تحریم و تشدید فشار است. به یاد داشته باشیم که یکی از موضوعاتی که دشمن برای مؤثر واقع شدن فشارهای خارجی روی آن حساب کرده است، ایجاد دو دستگی در میان مسئولان بخش‌های مختلف کشور است. این موضوعی بود که در داخل نیز به آن دامن زده و میدان آن هر روز فراخ‌تر می‌شد. نامه سردار سلیمانی یکی از هدف‌گذاری‌های آمریکا را عقیم کرد و عملی به جز «لحن کاملاً صمیمانه» نمی‌توانست این فضا را منعکس کرده و آن هدف شیطانی را کور کند. وقتی سردار سلیمانی با همه عظمتش برای حل مشکلات مردم به میدان می‌آید، همان‌گونه عمل می‌کند که در موقع مشکلات بزرگ امنیتی منطقه عمل می‌کند؛ حضوری گرم، در خط مقدم و خاکسارانه. لذا نباید گمان کرد که قدردانی از موضعی انقلابی در هنگامه حساس حل مسئله و در حالی که دشمن تلاش می‌کند دولت ما را در کادری بسته و سردرگم به دام اندازد و به گوشه رینگ ببرد، معنایی به جز بن‌بست‌شکنی دارد، بله، سردار هر دستی که گرهی از کار این مردم بگشاید را می‌بوسد، کما اینکه هرکسی که درکی انقلابی دارد این موضع را درمی‌یابد و گرفتار وساوس نمی‌شود.

ریشه وادادگی در برابر آمریکا

دکتر یدالله جوانی/ نامه سرگشاده یکصد نفر از فعالان سیاسی با گرایش‌ها و سوابق گوناگون خطاب به مسئولان نظام مبنی بر ضرورت مذاکره با آمریکا،‌ از زوایای متعددی قابل تأمل و بررسی است. البته از این قبیل نامه‌ها طی چهل سال گذشته، هر از چندگاهی به نگارش در آمده، ولی انتشار نامه مورد اشاره پس از خروج آمریکا از برجام و آشکار شدن نشانه‌های پایبند نبودن این کشور به نتایج هر نوع مذاکره برای همگان، ‌بسیار قابل توجه است. نویسندگان در بخشی از نامه خود، خواهان مذاکره مستقیم و بدون هیچ پیش‌شرطی با آمریکا شده و آورده‌اند:‌ «ما از دولت حکومت ایران می‌خواهیم حال که فرصت مناسب دوران اوباما از دست رفته است، فارغ از جنگ‌های روانی کاخ سفید که در پشت آن هیاهوی تاجرپیشگی خاص خویش را نیز دنبال می‌کند، ‌با یک تصمیم ملی شجاعانه اعلام کند که حاضر به مذاکرات بدون قید و شرط با آمریکاست تا قدمی در راه حل مشکلات و اختلافات برداشته شود.» نویسندگان این نامه، به گونه‌ای بابت از دست رفتن فرصت دوران اوباما حسرت که می‌خورند گویا اصلاً برجام و مذاکره‌ای با آمریکا تاکنون در کار نبوده است!‌ این افراد با این ادبیات، به جای تخطئه دولت آمریکا به دلیل عهدشکنی،‌ از مسئولان نظام می‌خواهند هر چند آن فرصت از دست رفت، ولی تا دیر نشده با ترامپ به مذاکره بنشینند. آقایان هدف از این کار را، برداشتن قدمی در راه حل مشکلات کشور عنوان می‌کنند. که در این راستا باید از این جماعت پرسید، شما چه تحلیلی از مذاکرات منتهی به برجام دارید؟ مگر نه این بود که در مذاکرات هسته‌ای،‌ ایران بسیاری از محدودیت‌ها را پذیرفت تا بخشی از مشکلات کشور در حوزه اقتصادی حل شود؟! مگر نه این بود که رئیس‌جمهور وعده می‌داد با توافق هسته‌ای،‌ رونق اقتصادی پدید آمده، کشور به رشد اقتصادی هشت درصد دست یافته، بیکاری از بین رفته و رفاه عمومی شکل می‌گیرد؟ آیا آن مذاکرات و انعطاف ایرانی برای توافق هسته‌ای، ‌قدم‌هایی برای حل مشکلات کشور نبود؟ موضوع بسیار روشن است و چندان به استدلال نیاز ندارد. آنچه به تبیین نیاز دارد، ریشه‌یابی این نوع وادادگی‌ها در برابر دشمنی، چون آمریکا است. آقایان به گونه‌ای صحبت کرده و سیاهه می‌نویسند که گویا، دلسوزتر از آنان برای مردم در زیر این آسمان کبود کسی وجود ندارد؛ اما واقعیت آن است که در پس ظاهر این کلام، آمادگی برای وطن‌فروشی و زدن چوب حراج به استقلال، عزت،‌ تمامیت ارضی و وحدت ملی به وضوح دیده می‌شود. جنس آقایان امضا‌کننده این نامه،‌ از جنس همه کسانی است که در تاریخ سیصد سال گذشته منتهی به انقلاب اسلامی، با وادادگی در برابر غرب، کاری جز وطن‌فروشی و پایمال کردن منافع ملت برای رسیدن به منافع خود انجام ندادند. اما بهتر است آنان بدانند، انقلاب اسلامی نقطه پایانی بر این نوع خیانت‌ها و وطن‌فروشی‌ها و تحقیر ملت بود. به تجربه ثابت شده، ‌ریشه اصلی این نوع وادادگی‌ها در برابر هیاهوی غرب و به ویژه آمریکا،‌ یکی ضعف ایمان و سستی اراده و دیگری روحیات دنیاگرایی، ‌عافیت‌طلبی و رویکردهای منفعت‌گرایانه است. این افراد با شعار دفاع از حقوق مردم،‌ منافع فردی و گروهی خود را دنبال کرده و برای رسیدن به این منافع نامشروع‌ حاضر به پایمال کردن عزت ملی هم هستند.
در وضعیت کنونی، ‌تردیدی وجود ندارد که منافع ملی،‌ عزت ملی و پیشرفت کشور، ‌تنها و تنها با استمرار مقاومت و ایستادگی ملی چهل ساله در برابر آمریکا تأمین می‌شود. اقامه دلیل بر ضرورت ایستادگی کار سختی نیست. آمریکایی‌ها با صراحت از براندازی جمهوری اسلامی ایران سخن گفته، از این طریق هدفی جز بازگرداندن سلطه خود بر ایران همانند دوران پیش از انقلاب اسلامی ندارند. اکنون جمهوری اسلامی مقتدر و توانا بوده، ‌مانع برگشت سلطه آمریکایی‌ها بر ایران است؛ از این رو آنان از طریق تحریم و فشارهای اقتصادی،‌ به دنبال واداشتن جمهوری اسلامی به دست کشیدن از عوامل اقتدار، همانند قدرت دفاعی (موشکی) و عمق راهبردی خود در منطقه هستند.آمریکایی‌ها با صراحت می‌گویند، ایران باید پای میز مذاکره آمده و به برجام‌های موشکی،‌ منطقه‌ای و غیره تن بدهد. در واقع، آنها با مذاکره موشکی به دنبال از بین بردن قدرت دفاعی ایران هستند. آقایان پیشنهاددهنده مذاکره با آمریکا، در مقابل این خواسته آمریکا چه موضعی دارند؟ آمریکا با مذاکرات منطقه‌ای به دنبال از بین بردن نفود منطقه‌ای ایران است، حال آقایان پیشنهاددهنده مذاکره با آمریکا به این پرسش پاسخ دهند که در مقابل این خواسته آمریکا چه موضعی دارند؟ آیا این خواسته‌ها برای تضعیف ایران و حمله به ایران تا تحمیل دیگر خواسته‌های خود به ایران تضعیف شده نیست؟ پاسخ بسیار روشن است. آقایان تسلیم شدن در برابر آمریکا و کوتاه آمدن در برابر شیطان بزرگ را پذیرفته‌اند؛ چرا که ضعیف‌الایمان بوده و دنیای خود را در همراهی با آمریکا، نه ایستادگی در برابر آن می‌بینند؛ اما تردیدی نیست که ملت مسلمان،‌ مؤمن و انقلابی ایران، در راه مقاومت و ایستادگی با هدف تأمین استقلال، عزت و منافع خود، هرگز دچار سستی و تزلزل نخواهد شد.

تغییر موازنه تهدید

علی حیدری/ یکی از مهم‌ترین نیازهای فطری انسان «امنیت» است؛ موضوعی که همواره نیاز مشترک انسان‌ها بوده و به پیدایش سکونتگاه‌ها در قالب شهرها و روستاهای امروزی منجر شده است و ساده‌ترین تعریف آن دور بودن از خطراتی است که منافع مادی و ارزش‌های معنوی را تهدید می‌کند و «تهدید» وضعیتی است که امنیت بشری را به خطر می‌اندازد. به عبارت دیگر، تهدید شرایطی را شامل می‌شود که در آن، خطر یا آسیب جدی، ارزش‌های اساسی و حیاتی یک بازیگر سیاسی را مورد هدف قرار می‌دهد.
در میان انواع مختلف تهدید، تهدید نظامی از آشکارترین انواع تهدیدات است که به آن «تهدید سخت» نیز می‌گویند. این نوع تهدید در تاریخ تحولات جامعه بشری پیشینه‌ای طولانی دارد. شاخصه اصلی این دسته از تهدیدات به کارگیری زور است که از آن با عنوان «جنگ» یاد می‌شود. بر این اساس، تهدید نظامی به استفاده از زور برای دستیابی به اهداف در عرصه سیاست عملی دلالت دارد و در گفتمان سنتی از امنیت، کاربردی و تأثیرگذار است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی که به کوتاه شدن دست قدرت‌های استکباری از کشور انجامید و نظامی بر پایه دین و با محوریت مردم شکل گرفت، نظام برآمده از مردم‌سالاری دینی که مخالف حضور و دخالت بیگانگان در سرنوشت کشور بود و از دست یازیدن قدرت‌های استعماری به منافع ملت و کشور جلوگیری‌کرد، همواره مورد طمع و به تبع آن تهدید و تعرض قدرت‌های فرامنطقه‌ای قرار داشت. از تهدیدات امنیتی سال‌های آغازین پیروزی انقلاب تا تجاوز نظامی به سرکردگی رژیم بعث عراق به میهن اسلامی و تهدیدات نرم در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی همه و همه قطعه‌هایی هستند که جورچین توطئه‌های دشمنان انقلاب اسلامی و ملت بزرگ ایران را در طی ۴۰ سال گذشته کامل می‌کنند.
نگاهی به چهار دهه پر فراز و نشیب انقلاب اسلامی و نظام اسلامی این واقعیت را نشان می‌دهد که در هر مقطعی که دشمن از رسیدن به اهداف خود ناامید شد، یا برای جلوگیری از حضور مردم در عرصه‌های پشتیبانی از نظام اقدام به تهدید علیه ملت بزرگ ایران کرده است؛ تهدیدهایی که فصل مشترک آنها حمله نظامی است، این تهدیدها به طور اعجاب‌انگیزی سبب اتحاد و یکپارچگی مردم و حمایت همه‌جانبه آنان از نظام جمهوری اسلامی شد؛ چرا که مردم با بصیرت و آگاهی به تجربه دریافته بودند که تنها راه پیروزی بر دشمن و بی‌اثر کردن تهدیداتش وحدت کلمه و پیروی از آرمان‌های امام راحل(ره) و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب است.
در چنین شرایطی تجربه گرانسنگ دفاع مقدس زمینه بروز استعدادهای شگفت‌انگیزی در عرصه‌های نظامی و دفاعی شد که در توسعه صنایع مختلف نظامی دستاوردهای ارزشمندی را نصیب فرزندان ایران اسلامی کرد. یکی از این عرصه‌ها، عرصه موشکی جمهوری اسلامی ایران است که به یکی از عوامل بازدارنده در برابر تهدیدات دشمنان بدل شده است. اما در اوایل سال ۹۴ بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از فرهنگیان خطاب به دشمنانی که ملت ایران را تهدید می‌کردند، به صراحت گفتند: «دوران بزن‌ و در رو تمام شده؛ این‌جور نیست که شما بگویید می‌زنیم و در می‌رویم؛ نخیر، پاهای‌تان گیر خواهد افتاد و ما دنبال می‌کنیم.» این سخنان حکایت از یک تغییر موازنه داشت که جمهوری اسلامی ایران را در جایگاه کشوری برخوردار از فناوری‌های پیشرفته نظامی با نیروهای مسلح متخصص، زبده و با ایمان قرار می‌داد و دشمنان به درستی مفهوم این پیام فرمانده را دریافت کرده و بی‌شک آن را در ترتیبات و معادلات نظامی خود لحاظ کردند؛ چرا که نوع مواجهه آمریکا و هم‌پیمانان اروپایی‌اش در برابر قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان طی سال‌های اخیر نشان‌دهنده این واقعیت است.
پس از اعلام خروج آمریکا از برجام برخی مقامات تازه‌کار آمریکایی به تهدید ضمنی جمهوری اسلامی پرداختند و برخی هم در داخل تلاش کردند با القای نگرانی از شرایط، تنها راهکار را کوتاه آمدن از مواضع در مسائلی همچون منطقه، محور مقاومت و… معرفی کنند که رهبر حکیم انقلاب در مراسم بزرگداشت بیست‌و‌نهمین سالروز رحلت امام خمینی(ره) فرمودند: «امروز جوانان ما توانسته‌اند به قدرت موشکی اوّل منطقه تبدیل بشوند. دشمن می‌داند که اگر یکی بزند، ده تا می‌خورَد. پس موشک، مایه‌ امنیّت و نقطه‌ قوّت است.» و با این موضع مقتدرانه، پیام روشنی به کسانی دادند که فکر می‌کردند جمهوری اسلامی و ملت بزرگ ایران مرعوب تهدیدهای آنان
خواهند شد.
نمونه عینی این واقعیت محقق شد؛ چرا که پس از حمله جنگنده‌های رژیم صهیونیستی به پایگاه تی‌فور و به شهادت رساندن چند نفر از نیروهای مستشاری سپاه، توانمندی ایران در موشک‌باران منطقه جولان به رخ صهیونیست‌ها کشیده شد و آنان را مستأصل کرد و قدرت هرگونه تحرک را از آنان گرفت؛ همان جایی که دشمن یکی زد و ده تا خورد…

آیا اروپا تضمین می دهد؟

دکتر یدالله جوانی / «نباید کسب‌وکار کشور را معطل برجام نگه داشت.» این جمله و کلام کوتاه، از مهم‌ترین راهبردهایی است که رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی، در هفتمین روز ماه مبارک رمضان در دیدار با مسئولان نظام خطاب به آنها بیان فرمودند. در این کلام دو نکته مهم وجود دارد: اول اینکه، گره زدن حل مشکلات کشور در سال‌های اخیر به برجام، یک خطای راهبردی و مشکل‌ساز بوده است؛ دوم اینکه، ظرفیت‌های کشور و واقعیت‌های منطقه و جهان، به گونه‌ای است که می‌توان بدون توجه به برجام و بود و نبود آن، تمامی مشکلات کشور را به ویژه در حوزه اقتصادی، کسب‌وکار و معیشت مردم حل کرد. با چنین نگاه دقیق، منطقی و واقع‌بینانه، مسئولان نظام باید آینده برجام را رقم بزنند. آمریکا برخلاف تعهداتش از برجام خارج شده و از این معاهده بین‌المللی یک جسم و روح بی‌رمق باقی مانده است. اروپایی‌ها مدعی‌اند؛ با کمک روسیه و چین می‌توان برجام را حفظ و احیا کرد و به آن جان تازه‌ای بخشید. آیا برجام بدون آمریکا را می‌توان حفظ کرد؟ همه کارشناسان می‌گویند، اگر شدنی هم باشد کاری بسیار دشوار است. اما این دشواری بر روی دوش چه کسانی سنگینی می‌کند؟ به یقین بر روی دوش اروپایی‌های متحد آمریکا؛ زیرا ایران از ابتدا تاکنون به تمامی تعهداتش طبق برجام عمل کرده است. دشواری کار اروپایی‌ها در دادن تضمین به جمهوری اسلامی، برای منتفع شدن ملت ایران از برجام است. منافع اقتصادی مورد مطالبه جمهوری اسلامی برای کشور و ملت، در واقع مابه‌ازای تعهدات ایران در برجام است که به طور کامل به آن عمل کرده و همچنان به آن پایبند است. این تعهدات تماماً در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای از قبیل توقف غنی‌سازی ۲۰ درصد، کاهش تعداد دستگاه‌های سانتریفیوژ، نیمه‌فعال نگه داشتن تأسیسات هسته‌ای فردو، رعایت سقف حداکثری نگه داشتن اورانیوم غنی شده ۵/۳ درصد تا ۳۰۰ کیلو، همین نوع محدودیت نگهداری در آب سنگین، تغییر در ماهیت تأسیسات آب سنگین اراک، پذیرش محدودیت‌ها در تحقیق و توسعه و همچنین اجرای داوطلبانه پروتکل‌ الحاقی است. جمهوری اسلامی ایران طبق برجام این تعهدات را با این هدف پذیرفت و عمل کرد که تمامی تحریم‌های هسته‌ای برداشته شود و هیچ نوع تحریم جدیدی وضع نشود. آمریکایی‌ها که عامل اصلی وضع تحریم‌ها علیه ملت ایران بودند، از همان ابتدای اجرایی شدن برجام به تعهدات خود عمل نکردند و اکنون با خارج شدن از برجام با صراحت از برگرداندن تمامی تحریم‌های هسته‌ای گذشته و وضع شدیدترین تحریم‌ها در آینده سخن می‌گویند!
حال اروپایی‌ها می‌گویند ما می‌خواهیم برجام را بدون آمریکا حفظ کنیم و دولت آقای روحانی هم، برای حفظ برجام با اروپایی‌ها تلاش می‌کند. در چنین فضا و چنین شرایطی رهبر حکیم، دوراندیش و فرزانه انقلاب اسلامی، در راستای تأمین حقوق و منافع ملت ایران، بر روی راهبرد «گرفتن تضمین از اروپایی‌ها» تأکید دارند. تأکید معظم‌له بر اخذ تضمین، مبتنی بر واقعیاتی است که نباید آن را نادیده انگاشت، واقعیاتی چون؛
۱ـ اروپا متحد راهبردی آمریکا در مسائل مهم جهانی است. ۲ـ اروپایی‌ها هم از زمان اجرایی شدن برجام تاکنون به تعهدات خود به درستی عمل نکرده‌اند. ۳ـ اروپا هم مانند آمریکا، منتفع شدن ملت ایران از برجام را به پذیرش برجام‌های دیگری چون برجام موشکی و منطقه‌ای از سوی جمهوری اسلامی مشروط می‌کند. ۴ـ اروپایی‌ها هم در سابقه خود به ویژه در موضوع هسته‌ای، بدعهدی‌هایی از جنس بدعهدی آمریکا دارند.
بدعهدی اروپایی‌ها را رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان نظام در هفتم ماه رمضان این‌چنین توضیح دادند: «سه کشور اروپایی در ۱۳، ۱۴ سال قبل، یک بدعهدی و بی‌صداقتی بزرگی با ما کرده‌اند بر سر همین قضیه هسته‌ای؛ سال‌های ۸۳ و ۸۴ یک بی‌صداقتی بزرگی با ما کردند؛ یک چیزی را قول دادند، عمل نکردند، برخلافش عمل کردند. بایستی ثابت کنند که آن حالت را دیگر ندارند؛ این به عهده آنها است.»
نکته اصلی این است که اروپایی‌ها، چگونه باید ثابت کنند و چه چیزی را باید ثابت کنند؟ رهبر معظم انقلاب راه این کار را، در تضمین دادن اروپا به ایران می‌دانند. معظم‌له در دیدار به مسئولان نظام، مصادیق تضمین‌های اروپا را به این شرح بیان فرمودند:
۱ـ «آمریکا قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده است؛ آنهایی که عضو شورای امنیتند بایستی در مقابل این حرکت آمریکا، قطعنامه‌ای علیه او به شورای امنیت ببرند؛ یک قطعنامه علیه آمریکا به عنوان اینکه این [کشور] ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ است. یکی از کارهایی که باید بکنند این است.»
۲ـ «اروپا باید متعهد شود که بحث موشک و حضور جمهوری اسلامی در منطقه را مطرح نکند.»
۳ـ «باید با هرگونه تحریمی علیه جمهوری اسلامی مقابله بکنند.»
۴ـ اروپا باید فروش نفت ایران را تضمین کند.»
۵ـ «بانک‌های اروپایی باید دریافت و پرداخت و انتقال وجوه مربوط به تجارت دولتی و تجارت خصوصی با جمهوری اسلامی را تضمین کنند.»
رهبر معظم انقلاب با بیان مصادیق روشن تضمین‌ها که تأمین‌کننده منافع ملت ایران در ازای عمل جمهوری اسلامی به تعهدات برجامی است، حکمت این تضمین گرفتن را این‌گونه بیان داشتند: «ما با این سه کشور دعوا نداریم، [اما] اعتماد نداریم. مسئله ما مسئله دعوا کردن و اختلاف ایجاد کردن نیست؛ مسئله ما اعتماد نداشتن است؛ ما به این کشورها اعتماد نداریم و این هم متکی به یک سابقه‌ای است.»
سؤال این است که آیا اروپایی‌ها تضمین می‌دهند؟ بسیار بعید است. این نکته‌ای است که خود اروپایی‌ها هم می‌گویند. در چنین شرایطی منافع ملت ایران، در دو وضعیت زیر تأمین می‌شود:
۱ـ اروپایی‌ها برای حفظ برجام تضمین بدهند و در عمل به آن پایبند باشند.
۲ـ اگر اروپایی‌ها تضمین ندادند و حقوق و عزت ملت ایران تأمین نشد، جمهوری اسلامی ایران به شرایط پیش از برجام برگشته، به سرعت غنی‌سازی ۲۰ درصد را شروع کند.
اروپایی‌ها باید این اراده بازگشت به شرایط پیش از برجام را در مسئولان نظام ببینند.
چه بسا اگر آمریکایی‌ها مطمئن بودند با خروج آنها از برجام، ایران هم به شرایط پیش از برجام برمی‌گشت، در خروج‌شان از برجام تأمل بیشتری می‌کردند.
بر همین اساس رهبر معظم انقلاب این اراده را برای اروپایی‌ها آشکار کردند و فرمودند: «اگر اروپایی‌ها در پاسخگویی به این مطالبات تعلل کردند، حق ما برای آغاز کردن فعالیت‌های تعطیل شده هسته‌ای محفوظ است و مسئولین سازمان هسته‌ای ما بایستی آماده باشند. من البته نمی‌گویم الآن بروید ۲۰ درصد را شروع کنید به غنی‌سازی کردن، اما می‌گویم آماده باشید.»
اروپایی‌ها این اراده را در سال ۱۳۸۴ در فک پلمب‌ها از تأسیسات هسته‌ای تجربه کرده‌اند. به یقین اگر تعلل کنند و منافع برجامی ملت ایران را تأمین نکنند، یک‌بار دیگر اراده ملت ایران را تجربه خواهند کرد.

اروپا هم قابل اعتماد نیست!

دکتر یدالله جوانی/ دولت آمریکا در حالی که از زمان اجرایی شدن برجام تاکنون، به هیچ یک از تعهداتش طبق این معاهده بین‌المللی عمل نکرده بود، به بهانه‌هایی از آن خارج شد. در واقع بهانه‌های ترامپ، همان زیاده‌خواهی‌هایی است که آمریکایی‌ها تصور می‌کردند از طریق برجام به آن دست خواهند یافت. نباید فراموش کرد که اوباما نیزمی‌گفت، ایران زمانی از منافع برجام برخوردار خواهد شد که به روح برجام عمل کند! بنابراین هیچ تفاوتی بین ترامپ و اوباما از این نظر وجود ندارد. تفاوت‌ها در شیوه‌ها و روش‌های دستیابی به اهداف سلطه‌جویانه و زیاده‌خواهانه است. تغییر در سیاست‌ها و رفتارهای جمهوری اسلامی در موضوعات دفاعی و نظامی به ویژه حوزه موشکی، مسائل منطقه، حمایت از ملت‌های مظلوم و جریان مقاومت و حقوق بشر، از جمله مصادیق پایبندی ایران به روح برجام از نظر اوباما بود! آقای ترامپ علاوه بر این موارد، اصلاح برجام با هدف دائمی کردن محدودیت‌ها در عرصه فعالیت‌های هسته‌ای را هم خواستار شد. در یک کلام کوتاه، تصور آمریکایی‌ها این بود که با برجام هسته‌ای، ایران به ناچار برجام‌های موشکی، منطقه‌ای ،حقوق بشری و… را پذیرفته و از مسیر انقلاب (که روح آن استقلال و آزادی ملت ایران است) خارج شده، در مسیر مورد نظر غرب حرکت خواهد کرد.
اما با هوشیاری ملت بصیر ایران تحت هدایت‌های راهبردی رهبر معظم انقلاب، نه تنها این فاجعه تاریخی رخ نداد و عزت و استقلال ملت ایران با حرکت در مسیر انقلاب حفظ شد؛ بلکه جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر، به موفقیت‌ها و پیروزی‌های بزرگ و راهبردی در منطقه دست یافته است.
ناکامی آمریکا موجب شد تا این کشور، در حالی که عملاً از حیث عمل به تعهداتش وارد برجام نشده بود، با دستور ترامپ از آن خارج شود. ترامپ در سخنان وقیحانه‌ای که طی آن اعلام خروج از برجام کرد، اظهار داشت: «من اعلام می‌کنم که ایالات متحده آمریکا از برجام خارج می‌شود و طی چند روز آینده با صدور یک فرمان اجرایی، شدیدترین تحریم‌های هسته‌ای و اقتصادی را علیه ایران باز‌می‌گردانیم. هر کشوری که به ایران کمک کند نیز می‌تواند تحت تحریم‌های ایران قرار گیرد.»
از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ و تصریح این دولت مبنی بر اینکه از توافق هسته‌ای با ایران خارج خواهد شد؛ نگاهی در ایران شکل گرفت که می‌توان برجام را با اروپایی‌ها حفظ کرد!
مبتنی بر همین نگاه، آقای روحانی رئیس‌جمهور کشورمان در اولین واکنش به سخنان ترامپ و خروج آمریکا از برجام اعلام داشت: «از این لحظه توافق برجام بین ایران و پنج کشور است. از این لحظه ۵+۱، یک را از دست داده است و در این شرایط ما باید منتظر باشیم که این کشورهای بزرگ جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل خواهند کرد. به وزارت امور خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته آینده با مذاکره با کشورهای اروپایی و دو کشور بزرگ دیگر، یعنی روسیه و چین رایزنی‌ها و هماهنگی‌ و مذاکرات لازم را انجام دهند. اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه به این نتیجه رسیدیم که با همکاری پنج کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آوریم، علی‌رغم میل آمریکا و رژیم صهیونیستی و تلاش‌های آنها و حرف‌های بی‌نزاکت امشب ترامپ، برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به نفع صلح و امنیت منطقه و جهان قدم‌های‌مان را برداریم.»
اکنون تمام سخن این است که، آیا اروپایی‌ها مستقل از آمریکا، به تعهدات برجامی خود عمل کرده و تأمین‌کننده منافع ملی ما خواهند بود؟ به دو دلیل پاسخ روشن و منفی است:

۱ـ از زمان اجرایی شدن برجام تاکنون، اروپایی‌ها هم مانند آمریکایی‌ها، خواستار تغییر سیاست‌ها و رفتارهای ایران در حوزه‌های گوناگون بودند. به عبارت دیگر، تن دادن ایران به برجام‌های ۲، ۳، ۴ و…، خواست مشترک اروپا و آمریکا طی سال اخیر از جمهوری اسلامی بوده است. اکنون با خروج آمریکا از برجام، سران سه کشور اروپایی ضمن تأکید بر باقی ماندن در برجام، بر همان نگاه‌های زیاده‌خواهانه پیشین خود و آمریکا تأکید دارند. در واقع سیاست اعلامی اروپایی‌ها ماندن در برجام و سیاست عملی آنان، تبعیت از آمریکا برای فشار بر ایران خواهد بود.
این نکته مهم از بیانیه سران انگلیس، فرانسه و آلمان که پس از خروج آمریکا از برجام صادر شد، به درستی قابل برداشت است. در این بیانیه، بر چند نکته تصریح و تأکید شده است:
الف‌ـ ما کشورهای ۳E به برجام پایبند خواهیم بود.
ب‌ـ ایران باید به تعهداتش در چارچوب برجام پایبند باشد.
ج‌ـ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید بتواند بدون هیچ‌گونه منع یا محدودیتی به کار نظارت و راستی‌آزمایی طولانی‌مدت خود ادامه دهد.
دـ در حالی که برجام باید حفظ شود، ما همچنان موافق هستیم که سایر مسائل باید پاسخ داده شود. درباره برخی از مقررات برجام که پس از سال ۲۰۱۵ منقضی می‌شود، لازم است یک چارچوب طولانی‌مدت تعریف شود.
ه‌ـ تعهد ما به حفظ امنیت متعهدان و شرکای ما در منطقه بدون قید و شرط است و ما باید به گونه‌ای معنادار به نگرانی‌های مشترک درباره برنامه موشک بالستیک، فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده در منطقه به ویژه در سوریه، عراق و یمن پاسخ دهیم.
تأمل در بندهای مذکور از بیانیه سران سه کشور اروپایی، نشان می‌دهد که اروپا بر همان خواسته‌های آمریکا از ایران تأکید دارد. خانم مرکل در تماس تلفنی با دکتر روحانی، بر روی برخی از این خواسته‌های آمریکایی مانند مذاکرات موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران تأکید کرد. به یقین اروپایی‌ها در مذاکرات خود با ایران، شرط برخورداری ایران از منافع اقتصادی برجام را، تن دادن جمهوری اسلامی به مذاکرات منتهی به برجام ۲، ۳ و… بدون حضور آمریکا اعلام خواهند کرد. تشدید تحریم‌های آمریکای خارج شده از برجام و به ویژه تحریم‌های ثانویه، ابزار پیش‌برنده این مذاکرات از منظر اروپایی‌ها ارزیابی می‌شود. این سخن به آن معنا است که دقیقاً یک تقسیم کار بین آمریکا و اروپا برای دوره پس از خروج آمریکا از برجام انجام گرفته است و اروپا، سیاستی مستقل از آمریکا در قبال ایران اتخاذ نخواهد کرد.
۲ـ شرط لازم برای تأمین منافع اقتصادی ایران از طریق همکاری اروپا با جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برجام، ایستادگی دولت‌های اروپایی در مقابل تحریم‌های ثانویه آمریکا است. آیا اروپا به خاطر ایران، حاضر به ورود به یک جنگ اقتصادی با آمریکا خواهد بود؟ آیا دولت‌های اروپایی حاضرند در برابر جریمه شرکت‌های متبوع خود از سوی آمریکا، دست به اقدام متقابل‌ زده و شرکت‌های آمریکایی را جریمه کنند؟ به یقین چنین اتفاقی هرگز رخ نخواهد داد. اروپایی‌ها تحت هیچ شرایطی ایران را بر آمریکا ترجیح نخواهند داد.
بنابراین دولت جمهوری اسلامی ایران باید در راستای تأمین منافع و عزت ملی واقع‌بین بوده، در دام نقشه مشترک، آمریکایی‌ـ اروپایی نیفتد. این واقعیت را رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها تبیین و گوشزد کردند و بار دیگر پس از خروج آمریکا از برجام، این‌چنین متذکر شدند: «بنده از روز اول بارها و بارها گفتم به آمریکا اعتماد نکنید! … نتیجه‌اش این است که دارید مشاهده می‌کنید؛ دو سال و نیم گذشته است، ما به همه تعهدات عمل کرده‌ایم، این مردک می‌آید بیرون و می‌گوید که من قبول ندارم و خارج می‌شوم و چنان می‌کنم. حال گفته می‌شود که برجام را می‌خواهیم با این سه کشور اروپایی ادامه بدهیم؛ من به این سه کشور هم اعتماد ندارم. من ‌می‌گویم به اینها هم اعتماد نکنید. می‌خواهید قرارداد بگذارید، تضمین به دست آورید، تضمین عملی والّا فردا هم اینها همان کاری را خواهند کرد که آمریکا کرد… اگر نتوانید چنین تضمین قطعی‌ای بگیرید که بنده هم بسیار بعید می‌دانم که بتوانید تضمین بگیرید، آن وقت دیگر نمی‌شود این‌جوری حرکت کرد و این‌جوری ادامه داد.»
رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی با ترسیم وضعیت کنونی مبتنی بر نگاه واقع‌بینانه و آشکارسازی نیات دولت‌های غربی فرمودند: «امروز مسئولین کشور در معرض یک آزمون بزرگند؛ آیا حفظ عزت و اقتدار این ملت عزیز را خواهند کرد یا نه؟ باید عزت این ملت تأمین بشود. منافع ملت باید تأمین بشود.»