تغییر موازنه تهدید

علی حیدری/ یکی از مهم‌ترین نیازهای فطری انسان «امنیت» است؛ موضوعی که همواره نیاز مشترک انسان‌ها بوده و به پیدایش سکونتگاه‌ها در قالب شهرها و روستاهای امروزی منجر شده است و ساده‌ترین تعریف آن دور بودن از خطراتی است که منافع مادی و ارزش‌های معنوی را تهدید می‌کند و «تهدید» وضعیتی است که امنیت بشری را به خطر می‌اندازد. به عبارت دیگر، تهدید شرایطی را شامل می‌شود که در آن، خطر یا آسیب جدی، ارزش‌های اساسی و حیاتی یک بازیگر سیاسی را مورد هدف قرار می‌دهد.
در میان انواع مختلف تهدید، تهدید نظامی از آشکارترین انواع تهدیدات است که به آن «تهدید سخت» نیز می‌گویند. این نوع تهدید در تاریخ تحولات جامعه بشری پیشینه‌ای طولانی دارد. شاخصه اصلی این دسته از تهدیدات به کارگیری زور است که از آن با عنوان «جنگ» یاد می‌شود. بر این اساس، تهدید نظامی به استفاده از زور برای دستیابی به اهداف در عرصه سیاست عملی دلالت دارد و در گفتمان سنتی از امنیت، کاربردی و تأثیرگذار است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی که به کوتاه شدن دست قدرت‌های استکباری از کشور انجامید و نظامی بر پایه دین و با محوریت مردم شکل گرفت، نظام برآمده از مردم‌سالاری دینی که مخالف حضور و دخالت بیگانگان در سرنوشت کشور بود و از دست یازیدن قدرت‌های استعماری به منافع ملت و کشور جلوگیری‌کرد، همواره مورد طمع و به تبع آن تهدید و تعرض قدرت‌های فرامنطقه‌ای قرار داشت. از تهدیدات امنیتی سال‌های آغازین پیروزی انقلاب تا تجاوز نظامی به سرکردگی رژیم بعث عراق به میهن اسلامی و تهدیدات نرم در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی همه و همه قطعه‌هایی هستند که جورچین توطئه‌های دشمنان انقلاب اسلامی و ملت بزرگ ایران را در طی ۴۰ سال گذشته کامل می‌کنند.
نگاهی به چهار دهه پر فراز و نشیب انقلاب اسلامی و نظام اسلامی این واقعیت را نشان می‌دهد که در هر مقطعی که دشمن از رسیدن به اهداف خود ناامید شد، یا برای جلوگیری از حضور مردم در عرصه‌های پشتیبانی از نظام اقدام به تهدید علیه ملت بزرگ ایران کرده است؛ تهدیدهایی که فصل مشترک آنها حمله نظامی است، این تهدیدها به طور اعجاب‌انگیزی سبب اتحاد و یکپارچگی مردم و حمایت همه‌جانبه آنان از نظام جمهوری اسلامی شد؛ چرا که مردم با بصیرت و آگاهی به تجربه دریافته بودند که تنها راه پیروزی بر دشمن و بی‌اثر کردن تهدیداتش وحدت کلمه و پیروی از آرمان‌های امام راحل(ره) و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب است.
در چنین شرایطی تجربه گرانسنگ دفاع مقدس زمینه بروز استعدادهای شگفت‌انگیزی در عرصه‌های نظامی و دفاعی شد که در توسعه صنایع مختلف نظامی دستاوردهای ارزشمندی را نصیب فرزندان ایران اسلامی کرد. یکی از این عرصه‌ها، عرصه موشکی جمهوری اسلامی ایران است که به یکی از عوامل بازدارنده در برابر تهدیدات دشمنان بدل شده است. اما در اوایل سال ۹۴ بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از فرهنگیان خطاب به دشمنانی که ملت ایران را تهدید می‌کردند، به صراحت گفتند: «دوران بزن‌ و در رو تمام شده؛ این‌جور نیست که شما بگویید می‌زنیم و در می‌رویم؛ نخیر، پاهای‌تان گیر خواهد افتاد و ما دنبال می‌کنیم.» این سخنان حکایت از یک تغییر موازنه داشت که جمهوری اسلامی ایران را در جایگاه کشوری برخوردار از فناوری‌های پیشرفته نظامی با نیروهای مسلح متخصص، زبده و با ایمان قرار می‌داد و دشمنان به درستی مفهوم این پیام فرمانده را دریافت کرده و بی‌شک آن را در ترتیبات و معادلات نظامی خود لحاظ کردند؛ چرا که نوع مواجهه آمریکا و هم‌پیمانان اروپایی‌اش در برابر قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان طی سال‌های اخیر نشان‌دهنده این واقعیت است.
پس از اعلام خروج آمریکا از برجام برخی مقامات تازه‌کار آمریکایی به تهدید ضمنی جمهوری اسلامی پرداختند و برخی هم در داخل تلاش کردند با القای نگرانی از شرایط، تنها راهکار را کوتاه آمدن از مواضع در مسائلی همچون منطقه، محور مقاومت و… معرفی کنند که رهبر حکیم انقلاب در مراسم بزرگداشت بیست‌و‌نهمین سالروز رحلت امام خمینی(ره) فرمودند: «امروز جوانان ما توانسته‌اند به قدرت موشکی اوّل منطقه تبدیل بشوند. دشمن می‌داند که اگر یکی بزند، ده تا می‌خورَد. پس موشک، مایه‌ امنیّت و نقطه‌ قوّت است.» و با این موضع مقتدرانه، پیام روشنی به کسانی دادند که فکر می‌کردند جمهوری اسلامی و ملت بزرگ ایران مرعوب تهدیدهای آنان
خواهند شد.
نمونه عینی این واقعیت محقق شد؛ چرا که پس از حمله جنگنده‌های رژیم صهیونیستی به پایگاه تی‌فور و به شهادت رساندن چند نفر از نیروهای مستشاری سپاه، توانمندی ایران در موشک‌باران منطقه جولان به رخ صهیونیست‌ها کشیده شد و آنان را مستأصل کرد و قدرت هرگونه تحرک را از آنان گرفت؛ همان جایی که دشمن یکی زد و ده تا خورد…

آیا اروپا تضمین می دهد؟

دکتر یدالله جوانی / «نباید کسب‌وکار کشور را معطل برجام نگه داشت.» این جمله و کلام کوتاه، از مهم‌ترین راهبردهایی است که رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی، در هفتمین روز ماه مبارک رمضان در دیدار با مسئولان نظام خطاب به آنها بیان فرمودند. در این کلام دو نکته مهم وجود دارد: اول اینکه، گره زدن حل مشکلات کشور در سال‌های اخیر به برجام، یک خطای راهبردی و مشکل‌ساز بوده است؛ دوم اینکه، ظرفیت‌های کشور و واقعیت‌های منطقه و جهان، به گونه‌ای است که می‌توان بدون توجه به برجام و بود و نبود آن، تمامی مشکلات کشور را به ویژه در حوزه اقتصادی، کسب‌وکار و معیشت مردم حل کرد. با چنین نگاه دقیق، منطقی و واقع‌بینانه، مسئولان نظام باید آینده برجام را رقم بزنند. آمریکا برخلاف تعهداتش از برجام خارج شده و از این معاهده بین‌المللی یک جسم و روح بی‌رمق باقی مانده است. اروپایی‌ها مدعی‌اند؛ با کمک روسیه و چین می‌توان برجام را حفظ و احیا کرد و به آن جان تازه‌ای بخشید. آیا برجام بدون آمریکا را می‌توان حفظ کرد؟ همه کارشناسان می‌گویند، اگر شدنی هم باشد کاری بسیار دشوار است. اما این دشواری بر روی دوش چه کسانی سنگینی می‌کند؟ به یقین بر روی دوش اروپایی‌های متحد آمریکا؛ زیرا ایران از ابتدا تاکنون به تمامی تعهداتش طبق برجام عمل کرده است. دشواری کار اروپایی‌ها در دادن تضمین به جمهوری اسلامی، برای منتفع شدن ملت ایران از برجام است. منافع اقتصادی مورد مطالبه جمهوری اسلامی برای کشور و ملت، در واقع مابه‌ازای تعهدات ایران در برجام است که به طور کامل به آن عمل کرده و همچنان به آن پایبند است. این تعهدات تماماً در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای از قبیل توقف غنی‌سازی ۲۰ درصد، کاهش تعداد دستگاه‌های سانتریفیوژ، نیمه‌فعال نگه داشتن تأسیسات هسته‌ای فردو، رعایت سقف حداکثری نگه داشتن اورانیوم غنی شده ۵/۳ درصد تا ۳۰۰ کیلو، همین نوع محدودیت نگهداری در آب سنگین، تغییر در ماهیت تأسیسات آب سنگین اراک، پذیرش محدودیت‌ها در تحقیق و توسعه و همچنین اجرای داوطلبانه پروتکل‌ الحاقی است. جمهوری اسلامی ایران طبق برجام این تعهدات را با این هدف پذیرفت و عمل کرد که تمامی تحریم‌های هسته‌ای برداشته شود و هیچ نوع تحریم جدیدی وضع نشود. آمریکایی‌ها که عامل اصلی وضع تحریم‌ها علیه ملت ایران بودند، از همان ابتدای اجرایی شدن برجام به تعهدات خود عمل نکردند و اکنون با خارج شدن از برجام با صراحت از برگرداندن تمامی تحریم‌های هسته‌ای گذشته و وضع شدیدترین تحریم‌ها در آینده سخن می‌گویند!
حال اروپایی‌ها می‌گویند ما می‌خواهیم برجام را بدون آمریکا حفظ کنیم و دولت آقای روحانی هم، برای حفظ برجام با اروپایی‌ها تلاش می‌کند. در چنین فضا و چنین شرایطی رهبر حکیم، دوراندیش و فرزانه انقلاب اسلامی، در راستای تأمین حقوق و منافع ملت ایران، بر روی راهبرد «گرفتن تضمین از اروپایی‌ها» تأکید دارند. تأکید معظم‌له بر اخذ تضمین، مبتنی بر واقعیاتی است که نباید آن را نادیده انگاشت، واقعیاتی چون؛
۱ـ اروپا متحد راهبردی آمریکا در مسائل مهم جهانی است. ۲ـ اروپایی‌ها هم از زمان اجرایی شدن برجام تاکنون به تعهدات خود به درستی عمل نکرده‌اند. ۳ـ اروپا هم مانند آمریکا، منتفع شدن ملت ایران از برجام را به پذیرش برجام‌های دیگری چون برجام موشکی و منطقه‌ای از سوی جمهوری اسلامی مشروط می‌کند. ۴ـ اروپایی‌ها هم در سابقه خود به ویژه در موضوع هسته‌ای، بدعهدی‌هایی از جنس بدعهدی آمریکا دارند.
بدعهدی اروپایی‌ها را رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان نظام در هفتم ماه رمضان این‌چنین توضیح دادند: «سه کشور اروپایی در ۱۳، ۱۴ سال قبل، یک بدعهدی و بی‌صداقتی بزرگی با ما کرده‌اند بر سر همین قضیه هسته‌ای؛ سال‌های ۸۳ و ۸۴ یک بی‌صداقتی بزرگی با ما کردند؛ یک چیزی را قول دادند، عمل نکردند، برخلافش عمل کردند. بایستی ثابت کنند که آن حالت را دیگر ندارند؛ این به عهده آنها است.»
نکته اصلی این است که اروپایی‌ها، چگونه باید ثابت کنند و چه چیزی را باید ثابت کنند؟ رهبر معظم انقلاب راه این کار را، در تضمین دادن اروپا به ایران می‌دانند. معظم‌له در دیدار به مسئولان نظام، مصادیق تضمین‌های اروپا را به این شرح بیان فرمودند:
۱ـ «آمریکا قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده است؛ آنهایی که عضو شورای امنیتند بایستی در مقابل این حرکت آمریکا، قطعنامه‌ای علیه او به شورای امنیت ببرند؛ یک قطعنامه علیه آمریکا به عنوان اینکه این [کشور] ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ است. یکی از کارهایی که باید بکنند این است.»
۲ـ «اروپا باید متعهد شود که بحث موشک و حضور جمهوری اسلامی در منطقه را مطرح نکند.»
۳ـ «باید با هرگونه تحریمی علیه جمهوری اسلامی مقابله بکنند.»
۴ـ اروپا باید فروش نفت ایران را تضمین کند.»
۵ـ «بانک‌های اروپایی باید دریافت و پرداخت و انتقال وجوه مربوط به تجارت دولتی و تجارت خصوصی با جمهوری اسلامی را تضمین کنند.»
رهبر معظم انقلاب با بیان مصادیق روشن تضمین‌ها که تأمین‌کننده منافع ملت ایران در ازای عمل جمهوری اسلامی به تعهدات برجامی است، حکمت این تضمین گرفتن را این‌گونه بیان داشتند: «ما با این سه کشور دعوا نداریم، [اما] اعتماد نداریم. مسئله ما مسئله دعوا کردن و اختلاف ایجاد کردن نیست؛ مسئله ما اعتماد نداشتن است؛ ما به این کشورها اعتماد نداریم و این هم متکی به یک سابقه‌ای است.»
سؤال این است که آیا اروپایی‌ها تضمین می‌دهند؟ بسیار بعید است. این نکته‌ای است که خود اروپایی‌ها هم می‌گویند. در چنین شرایطی منافع ملت ایران، در دو وضعیت زیر تأمین می‌شود:
۱ـ اروپایی‌ها برای حفظ برجام تضمین بدهند و در عمل به آن پایبند باشند.
۲ـ اگر اروپایی‌ها تضمین ندادند و حقوق و عزت ملت ایران تأمین نشد، جمهوری اسلامی ایران به شرایط پیش از برجام برگشته، به سرعت غنی‌سازی ۲۰ درصد را شروع کند.
اروپایی‌ها باید این اراده بازگشت به شرایط پیش از برجام را در مسئولان نظام ببینند.
چه بسا اگر آمریکایی‌ها مطمئن بودند با خروج آنها از برجام، ایران هم به شرایط پیش از برجام برمی‌گشت، در خروج‌شان از برجام تأمل بیشتری می‌کردند.
بر همین اساس رهبر معظم انقلاب این اراده را برای اروپایی‌ها آشکار کردند و فرمودند: «اگر اروپایی‌ها در پاسخگویی به این مطالبات تعلل کردند، حق ما برای آغاز کردن فعالیت‌های تعطیل شده هسته‌ای محفوظ است و مسئولین سازمان هسته‌ای ما بایستی آماده باشند. من البته نمی‌گویم الآن بروید ۲۰ درصد را شروع کنید به غنی‌سازی کردن، اما می‌گویم آماده باشید.»
اروپایی‌ها این اراده را در سال ۱۳۸۴ در فک پلمب‌ها از تأسیسات هسته‌ای تجربه کرده‌اند. به یقین اگر تعلل کنند و منافع برجامی ملت ایران را تأمین نکنند، یک‌بار دیگر اراده ملت ایران را تجربه خواهند کرد.

اروپا هم قابل اعتماد نیست!

دکتر یدالله جوانی/ دولت آمریکا در حالی که از زمان اجرایی شدن برجام تاکنون، به هیچ یک از تعهداتش طبق این معاهده بین‌المللی عمل نکرده بود، به بهانه‌هایی از آن خارج شد. در واقع بهانه‌های ترامپ، همان زیاده‌خواهی‌هایی است که آمریکایی‌ها تصور می‌کردند از طریق برجام به آن دست خواهند یافت. نباید فراموش کرد که اوباما نیزمی‌گفت، ایران زمانی از منافع برجام برخوردار خواهد شد که به روح برجام عمل کند! بنابراین هیچ تفاوتی بین ترامپ و اوباما از این نظر وجود ندارد. تفاوت‌ها در شیوه‌ها و روش‌های دستیابی به اهداف سلطه‌جویانه و زیاده‌خواهانه است. تغییر در سیاست‌ها و رفتارهای جمهوری اسلامی در موضوعات دفاعی و نظامی به ویژه حوزه موشکی، مسائل منطقه، حمایت از ملت‌های مظلوم و جریان مقاومت و حقوق بشر، از جمله مصادیق پایبندی ایران به روح برجام از نظر اوباما بود! آقای ترامپ علاوه بر این موارد، اصلاح برجام با هدف دائمی کردن محدودیت‌ها در عرصه فعالیت‌های هسته‌ای را هم خواستار شد. در یک کلام کوتاه، تصور آمریکایی‌ها این بود که با برجام هسته‌ای، ایران به ناچار برجام‌های موشکی، منطقه‌ای ،حقوق بشری و… را پذیرفته و از مسیر انقلاب (که روح آن استقلال و آزادی ملت ایران است) خارج شده، در مسیر مورد نظر غرب حرکت خواهد کرد.
اما با هوشیاری ملت بصیر ایران تحت هدایت‌های راهبردی رهبر معظم انقلاب، نه تنها این فاجعه تاریخی رخ نداد و عزت و استقلال ملت ایران با حرکت در مسیر انقلاب حفظ شد؛ بلکه جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر، به موفقیت‌ها و پیروزی‌های بزرگ و راهبردی در منطقه دست یافته است.
ناکامی آمریکا موجب شد تا این کشور، در حالی که عملاً از حیث عمل به تعهداتش وارد برجام نشده بود، با دستور ترامپ از آن خارج شود. ترامپ در سخنان وقیحانه‌ای که طی آن اعلام خروج از برجام کرد، اظهار داشت: «من اعلام می‌کنم که ایالات متحده آمریکا از برجام خارج می‌شود و طی چند روز آینده با صدور یک فرمان اجرایی، شدیدترین تحریم‌های هسته‌ای و اقتصادی را علیه ایران باز‌می‌گردانیم. هر کشوری که به ایران کمک کند نیز می‌تواند تحت تحریم‌های ایران قرار گیرد.»
از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ و تصریح این دولت مبنی بر اینکه از توافق هسته‌ای با ایران خارج خواهد شد؛ نگاهی در ایران شکل گرفت که می‌توان برجام را با اروپایی‌ها حفظ کرد!
مبتنی بر همین نگاه، آقای روحانی رئیس‌جمهور کشورمان در اولین واکنش به سخنان ترامپ و خروج آمریکا از برجام اعلام داشت: «از این لحظه توافق برجام بین ایران و پنج کشور است. از این لحظه ۵+۱، یک را از دست داده است و در این شرایط ما باید منتظر باشیم که این کشورهای بزرگ جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل خواهند کرد. به وزارت امور خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته آینده با مذاکره با کشورهای اروپایی و دو کشور بزرگ دیگر، یعنی روسیه و چین رایزنی‌ها و هماهنگی‌ و مذاکرات لازم را انجام دهند. اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه به این نتیجه رسیدیم که با همکاری پنج کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آوریم، علی‌رغم میل آمریکا و رژیم صهیونیستی و تلاش‌های آنها و حرف‌های بی‌نزاکت امشب ترامپ، برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به نفع صلح و امنیت منطقه و جهان قدم‌های‌مان را برداریم.»
اکنون تمام سخن این است که، آیا اروپایی‌ها مستقل از آمریکا، به تعهدات برجامی خود عمل کرده و تأمین‌کننده منافع ملی ما خواهند بود؟ به دو دلیل پاسخ روشن و منفی است:

۱ـ از زمان اجرایی شدن برجام تاکنون، اروپایی‌ها هم مانند آمریکایی‌ها، خواستار تغییر سیاست‌ها و رفتارهای ایران در حوزه‌های گوناگون بودند. به عبارت دیگر، تن دادن ایران به برجام‌های ۲، ۳، ۴ و…، خواست مشترک اروپا و آمریکا طی سال اخیر از جمهوری اسلامی بوده است. اکنون با خروج آمریکا از برجام، سران سه کشور اروپایی ضمن تأکید بر باقی ماندن در برجام، بر همان نگاه‌های زیاده‌خواهانه پیشین خود و آمریکا تأکید دارند. در واقع سیاست اعلامی اروپایی‌ها ماندن در برجام و سیاست عملی آنان، تبعیت از آمریکا برای فشار بر ایران خواهد بود.
این نکته مهم از بیانیه سران انگلیس، فرانسه و آلمان که پس از خروج آمریکا از برجام صادر شد، به درستی قابل برداشت است. در این بیانیه، بر چند نکته تصریح و تأکید شده است:
الف‌ـ ما کشورهای ۳E به برجام پایبند خواهیم بود.
ب‌ـ ایران باید به تعهداتش در چارچوب برجام پایبند باشد.
ج‌ـ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید بتواند بدون هیچ‌گونه منع یا محدودیتی به کار نظارت و راستی‌آزمایی طولانی‌مدت خود ادامه دهد.
دـ در حالی که برجام باید حفظ شود، ما همچنان موافق هستیم که سایر مسائل باید پاسخ داده شود. درباره برخی از مقررات برجام که پس از سال ۲۰۱۵ منقضی می‌شود، لازم است یک چارچوب طولانی‌مدت تعریف شود.
ه‌ـ تعهد ما به حفظ امنیت متعهدان و شرکای ما در منطقه بدون قید و شرط است و ما باید به گونه‌ای معنادار به نگرانی‌های مشترک درباره برنامه موشک بالستیک، فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده در منطقه به ویژه در سوریه، عراق و یمن پاسخ دهیم.
تأمل در بندهای مذکور از بیانیه سران سه کشور اروپایی، نشان می‌دهد که اروپا بر همان خواسته‌های آمریکا از ایران تأکید دارد. خانم مرکل در تماس تلفنی با دکتر روحانی، بر روی برخی از این خواسته‌های آمریکایی مانند مذاکرات موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران تأکید کرد. به یقین اروپایی‌ها در مذاکرات خود با ایران، شرط برخورداری ایران از منافع اقتصادی برجام را، تن دادن جمهوری اسلامی به مذاکرات منتهی به برجام ۲، ۳ و… بدون حضور آمریکا اعلام خواهند کرد. تشدید تحریم‌های آمریکای خارج شده از برجام و به ویژه تحریم‌های ثانویه، ابزار پیش‌برنده این مذاکرات از منظر اروپایی‌ها ارزیابی می‌شود. این سخن به آن معنا است که دقیقاً یک تقسیم کار بین آمریکا و اروپا برای دوره پس از خروج آمریکا از برجام انجام گرفته است و اروپا، سیاستی مستقل از آمریکا در قبال ایران اتخاذ نخواهد کرد.
۲ـ شرط لازم برای تأمین منافع اقتصادی ایران از طریق همکاری اروپا با جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برجام، ایستادگی دولت‌های اروپایی در مقابل تحریم‌های ثانویه آمریکا است. آیا اروپا به خاطر ایران، حاضر به ورود به یک جنگ اقتصادی با آمریکا خواهد بود؟ آیا دولت‌های اروپایی حاضرند در برابر جریمه شرکت‌های متبوع خود از سوی آمریکا، دست به اقدام متقابل‌ زده و شرکت‌های آمریکایی را جریمه کنند؟ به یقین چنین اتفاقی هرگز رخ نخواهد داد. اروپایی‌ها تحت هیچ شرایطی ایران را بر آمریکا ترجیح نخواهند داد.
بنابراین دولت جمهوری اسلامی ایران باید در راستای تأمین منافع و عزت ملی واقع‌بین بوده، در دام نقشه مشترک، آمریکایی‌ـ اروپایی نیفتد. این واقعیت را رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها تبیین و گوشزد کردند و بار دیگر پس از خروج آمریکا از برجام، این‌چنین متذکر شدند: «بنده از روز اول بارها و بارها گفتم به آمریکا اعتماد نکنید! … نتیجه‌اش این است که دارید مشاهده می‌کنید؛ دو سال و نیم گذشته است، ما به همه تعهدات عمل کرده‌ایم، این مردک می‌آید بیرون و می‌گوید که من قبول ندارم و خارج می‌شوم و چنان می‌کنم. حال گفته می‌شود که برجام را می‌خواهیم با این سه کشور اروپایی ادامه بدهیم؛ من به این سه کشور هم اعتماد ندارم. من ‌می‌گویم به اینها هم اعتماد نکنید. می‌خواهید قرارداد بگذارید، تضمین به دست آورید، تضمین عملی والّا فردا هم اینها همان کاری را خواهند کرد که آمریکا کرد… اگر نتوانید چنین تضمین قطعی‌ای بگیرید که بنده هم بسیار بعید می‌دانم که بتوانید تضمین بگیرید، آن وقت دیگر نمی‌شود این‌جوری حرکت کرد و این‌جوری ادامه داد.»
رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی با ترسیم وضعیت کنونی مبتنی بر نگاه واقع‌بینانه و آشکارسازی نیات دولت‌های غربی فرمودند: «امروز مسئولین کشور در معرض یک آزمون بزرگند؛ آیا حفظ عزت و اقتدار این ملت عزیز را خواهند کرد یا نه؟ باید عزت این ملت تأمین بشود. منافع ملت باید تأمین بشود.»

رضاخان، خدمت یا خیانت؟

دکتر یدالله جوانی/ روز یک‌شنبه هفته گذشته ساعت پنج بعدازظهر در حین حفاری در محدوده حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، جسدی کشف شد. با توجه به نزدیکی محل حفاری به محل دفن رضاخان، بلافاصله عکس‌هایی از این جسد در فضای مجازی با عنوان جسد رضاخان انتشار یافت. جریان سلطنت‌طلب که هر از چندگاهی در فضای سیاسی کشور فعال می‌شود، این فرصت را مغتنم شمرده، با پشتیبانی رسانه‌ای بیگانه و استفاده از فضای مجازی، تحریک افکار عمومی و جلب نظر جوانان به رضاخان به عنوان خادم ملت و کشور را در دستور کار قرار داد.
سالیانی است که غربی‌ها در راستای انقلاب‌زدایی از ایران و بدبین کردن جوانان نسبت به انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران، با سیاه‌نمایی از وضعیت کشور و برجسته‌سازی مشکلات، به تطهیر رژیم گذشته روی آورده، رضاخان را پرچمدار توسعه و پیشرفت ایران معرفی می‌کنند. در داخل کشور هم کسانی به طرق گوناگون، رضاشاه را فردی خدمتگزار به کشور و مردم معرفی کرده، او را عامل پیشرفت ایران معرفی می‌کنند. نتیجه این نوع تبلیغات در سال‌های اخیر، موجب شده است تا بخشی از مردم و به ویژه جوانان از واقعیات مسائل تاریخی، به دور مانده و قضاوت‌های نادرست داشته باشند.
برخی از شعارها در اغتشاشات و ناآرامی‌های دی ماه ۹۶ و همچنین بخشی از مطالب منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی به دنبال اعلام خبر کشف جسدی که کالبد مومیایی شده رضاخان خوانده شد، نشان می‌دهد که صاحب‌نظران منصف و حقیقت‌گرا، باید بیشتر به بازخوانی واقعیت‌های تاریخی برای مردم همت گماشته، از گرفتار شدن عده‌ای به قضاوت‌های ناصحیحی تاریخی جلوگیری کنند.
جدای از این که جسد کشف شده متعلق به چه کسی است؛ با توجه به فضاسازی‌های سیاسی‌ـ تبلیغی به ویژه در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، پاسخ به این پرسش مهم است که بر اساس منطق قرآن و آموزه‌های دینی، رضاخان مستحق لعن و نفرین است، یا به زعم عده‌ای باید از او تعریف و تمجید کرد و به روح او درود فرستاد؟
برای رسیدن به یک قضاوت درست تاریخی، باید چگونگی دست‌یابی رضاخان به قدرت سیاسی را بررسی کرد. رضاخان چگونه به قدرت رسید؟ مردم ایران در به قدرت رسیدن او چه نقشی داشتند؟ در پشت صحنه کودتای رضاخان در سوم اسفند ۱۲۹۹ که منجر به سقوط رژیم قاجار و بنیان منحوس رژیم پهلوی شد، کدام قدرت خارجی و با کدامین اهداف قرار داشت؟
کسانی که از خدمات رضاشاه می‌گویند و او را ستایش می‌کنند، به طور کلی نقش انگلیس در کودتای رضاخانی را نفی کرده، رضاشاه را عامل به ثبات رساندن کشور و برقرار کردن امنیت در آن دوران ناامنی و بی‌ثباتی معرفی می‌کنند. صادق زیباکلام که نقش مؤثری در تطهیر رژیم پهلوی از جنایت‌ها و خیانت‌های بی‌شمار دارد، در مناظره با خسرو معتضد در دانشگاه هنر اصفهان، ضمن اجتناب‌ناپذیر دانستن کودتای رضاخانی در آن وضعیت هرج‌ومرج‌گونه، با صراحت می‌گوید: «معتقدم که در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، روح دولت انگلستان خبر نداشت که چنین کودتایی اتفاق می‌افتد!»
البته نکته جالب توجه آنکه، آقای زیبا‌کلام در این مناظره با تأکید بر اینکه نباید به سخن مورخ استناد کرد، می‌گوید: «مورخ به طور ناخودآگاه دروغ می‌گوید.» آیا زیباکلام خود مصداق این گزاره‌ای که می‌گوید، نیست؟ آیا او با یک دروغ تاریخی به دنبال تحریف تاریخ معاصر و تطهیر رژیم پهلوی نیست؟برای قضاوت در این زمینه، باید به اسناد تاریخی و عقل تحلیلگر رجوع کرد. آیا از نظر عقلی می‌توان پذیرفت که رضاخان بدون پشتوانه مردمی و بدون حمایت یک قدرت خارجی در آن شرایط ایران، از طریق کودتا به قدرت برسد؟

درباره چگونگی دست‌یابی رضاخان به قدرت، سه دیدگاه وجود دارد:
۱ـ انگلیس نقشی در کودتا نداشت
تعداد بسیار کمی از پژوهشگران جدید، مانند «محمدعلی کاتوزیان»، «پیترآوری» و «صادق زیباکلام» می‌گویند، انگلیس هیچ نقشی در کودتای رضاخانی نداشت. این افراد به دلایل یا انگیزه‌های خاص معتقدند، رضاخان نظامی ماهری بود که توانست با تکیه بر اراده نظامی خود، قدرت را به دست گرفته و از تجزیه ایران جلوگیری کند.
۲ـ انگلیس نقش غیرمستقیم در کودتا داشت
عده‌ای هم مانند «نیکی کدی» و «جان فوران» معتقدند، انگلیس در طراحی کودتا نقشی نداشت، ولی به صورت غیر مستقیم و از طریق واداشتن احمدشاه به اخراج افسران بریگاد قزاق، به رضاخان در کودتا کمک کرد.
۳ـ انگلیس عامل اصلی کودتا بود
بسیاری از مورخان و پژوهشگران قدیم و جدید، با استناد به اسناد تاریخی و به ویژه اسناد منتشر شده در انگلیس، معتقدند انگلیس به دلیل شکست در اجرای قرارداد ۱۹۱۹، درصدد بود با طراحی و اجرای کودتا در ایران از طریق یک نیروی سرسپرده، به مطامع سیاسی و اقتصادی خود دست یابد. طبق بسیاری از اسناد به جا مانده، کودتا به دست رضاخان و با همدستی سیدضیاء‌الدین طباطبایی و برنامه‌ریزی افسر انگلیسی «آیرون ساید» طراحی و اجرا شد. درباره انتخاب رضاخان برای فرماندهی کودتای نظامی، اردشیر ریپورتر عامل و جاسوس انگلیس در ایران نقش مهمی داشت.
با وجود دلایل تاریخی بسیار مبنی بر نقش انگلیس در کودتا، انگلیسی‌ها به دلایل گوناگون، تلاش کردند نقش خود را پنهان کنند. بر همین اساس، رضاخان پس از کودتا، تلاش کرد تا خود را به تنهایی عامل اجرای کودتا معرفی کند. عبدالله مستوفی به نقل از شهید مدرس گفته است، این حربه ابزاری به منظور مصون ماندن انگلیس از اقدامات مداخله‌گرانه در آینده و مخدوش شدن چهره‌اش در میان مردم بود. مستوفی می‌گوید: «در یکی از همین روزها به دیدار سیدحسن مدرس رفته بودم. سید مخصوصاً از این شرایط خیلی عصبی بود و می‌گفت، انگلیسی‌ها حاضر بودند دو میلیون خرج کنند تا این وصله (کودتا) را از خود بِکَنند. این مرد (رضاخان) به رایگان تمامی این گناهان را به گردن گرفت و آنها را در این مخمصه بین‌المللی فارغ کرد که در آینده دولت ایران نتواند گله‌گذاری در این زمینه بنماید.»
در حالی‌که رضاخان با این کودتا زمینه سلطه ۵۷ ساله آمریکا و انگلیس را بر ایران فراهم کرد و با وجود دلایل بسیار عده‌ای نقش انگلیس را در کودتا نفی و تلاش می‌کنند از رضاخان یک چهره ملی و خدمتگزار کشور و مردم بسازند. این جماعت از ساختن راه، کشیدن خط ‌آهن، ساختن مدرسه و دانشگاه، نوسازی ارتش و امثالهم، به عنوان خدمات رضاخان یاد می‌کنند. بسیار روشن است که هر حکومتی از این نوع کارها می‌کند، کما اینکه الآن رژیم سعودی در عربستان، همین نوع کارها را در عین وابستگی به آمریکا و انجام جنایات و خیانت‌های بی‌شمار انجام می‌دهد.
بهترین نوع نگاه واقع‌بینانه نسبت به رضاخان را، در کلام حضرت امام خمینی(ره) می‌توان یافت. امام(ره) چهار سال پیش از مشروطه چشم به جهان گشودند و هنگام کودتای رضاخانی در سوم اسفند ۱۲۹۹، هجده ساله و در عنفوان جوانی به سر می‌بردند. بنابراین، ایشان دوران آشفتگی ایران و ناامنی را از نزدیک شاهد و ناظر بودند و چنانکه خود می‌فرمایند، در برابر خان‌هایی که منطقه را ناامن کرده بودند، ایستادگی کرده‌اند. دوران رضاخانی که دوران سرکوب آزادی‌خواهان، به ویژه روحانیت، کشف حجاب و مبارزه با ارزش‌های دینی و اسلامی است، دوران تکوین اندیشه‌های سیاسی حضرت امام خمینی(ره) نیز به حساب می‌آید. نخستین واکنش رسمی و آشکار امام(ره) به حکومت رضاخانی، سه سال پیش از سقوط دولت رضاخان با صدور یک اعلامیه انقلابی بود. حضرت امام(ره) در این اعلامیه، مردم و روحانیون را به قیام برای خدا و مبارزه با بدعت‌ها و ظلم‌های رضاخانی دعوت کرد. در دیدگاه امام(ره)، رضاخان عامل و مزدور انگلیسی‌ها بود که در ابتدای کار با ریاکاری مردم را فریب داد و پس از استحکام پایه‌های قدرتش، طبق نقشه بیگانه با دین، مذهب، روحانیت و حتی مظاهر و شعائر دینی مبارزه کرد.
ایشان رضاخان را این‌گونه توصیف می‌کنند: «ابتدا با ظاهری مقدس و علاقه به اسلام، علاقه به روضه‌‌خوانی حضرت سیدالشهداء، این‌طور علاقه را به او نشان دادند و او هم خوب عمل کرد… ابتدا با این سلاح وارد شد در کشور ما، یعنی آوردندش در کشور با قلدری، آنها را که در مراکز قدرت بودند کنار گذاشتند. آنها را با قلدری و نقشه شکست داد… نقشه دوم این بود که اسلام را هرچه می‌تواند قیچی کند… روحانیون را منزوی کردند و از هر جا هم که یک صدایی از آنها بلند می‌شد و یک قیامی می‌کردند آن را خفه می‌کردند.»
نکته کلیدی در نگاه امام(ره) نسبت به رضاخان، وابستگی او به انگلیس برای اجرای نقشه‌های اجانب است. آن عزیر سفر کرده در این زمینه می‌فرمایند: «در این عصر که من درک کردم و گمان دارم هیچ یک از آقایان درک نکرده‌اید، ابتلای رضاخان است که انگلیسی‌ها آن وقت رضاخان را آوردند و کودتا درست کردند و مسلط کردند.» اما نکته بسیار ظریف در نگاه تیزبین رهبر کبیر انقلاب اسلامی نسبت به رضاخان، خیانت‌های وی به کشور و ملت ایران است.
حضرت امام(ره) ضمن مقایسه رضاخان و پسرش با پادشاهان قجری، معتقد بودند شاهان قجر در این مملکت جنایت کردند، ولی رضاخان و محمدرضا شاه، با قرار دادن منابع کشور در اختیار بیگانگان و اجرای نقشه‌های آنان در راستای مبارزه با اسلام و مظاهر و شعائر دینی، به کشور و مردم خیانت کردند. امام(ره) در بیانی این خیانت دودمان پهلوی را، این‌گونه توصیف می‌کنند: «ایران در این مدتی که خودمان یادمان هست… این است که از آن اولی که رضاخان آمد در ایران کودتا کرد تا حالایی که بحمدالله غلبه حاصل شده در طول این پنجاه سال که شاید سخت‌ترین ایام بود بر ملت ایران، اینها اگر جنایتکارتر از همه سلاطین سابق نبودند، خیانتکارتر بودند. ممکن است کسی بود آغامحمدخان قاجار هم مثل آنها جنایتکار بوده، اما آغامحمدخان قجر مثل اینها خیانتکار نبود، در تاریخ نیست که محمدخان قجر برای مملکت، منابع مملکت خودش را داده باشد، جنایتکار بود؛ اما خیانتکار نبود.»