نگاه به شرق، موازنه‌سازی هوشمندانه

هادی محمدی
تحلیلگر ارشد بین‌الملل
رفتار عصیانگر ترامپ صرفاً به خروج از برجام و تعهدات توافق شده منحصر نمی‌شود؛ بلکه وی خروج از همه رویه‌ها و قوانین و تعهدات بین‌المللی را مبنای سیاست خارجی و اقتصادی خود قرار داده است. ترامپ در قبال ایران هیچ گزینه نظامی تدارک نکرده است؛ چرا که این کار برای او و آمریکا به جز هزینه‌های محاسبه نشده، با سرافکندگی و فشار جهانی نیز روبه‌رو است و در کمترین ماجراجویی و حتی مانور نظامی باید اقتصاد جهانی را با شوک غیرعادی قیمت نفت روبه‌رو کند و سرنوشت و پایه‌های لرزان شرکای اصلی منطقه‌ای و رژیم صهیونیستی را به خطر بیندازد. لذا به موازات بهره‌مندی از سایه جنگ در عملیات رسانه‌ای، سه اولویت تجارت، نفت و نفوذ منطقه‌ای را برای فشار به ایران انتخاب کرده است که پاشنه آشیل راهبرد براندازی او در ایران نیز هست. یعنی همین سه اولویت «باتلاق راهبردی» برای آمریکا هم تلقی می‌شوند. حداقل از دو دهه گذشته تاکنون یکجانبه‌گرایی جهانی آمریکا، ‌نگرانی و واکنش قدرت‌ها و بسیاری از کشورهای جهان را موجب شده که با رویه‌های اجبارسازی ترامپ،‌ نه تنها رقبا، بلکه دوستان آمریکا هم، به صف تنفر از سیاست‌های ترامپ اضافه شده‌اند. مضافاً اینکه اقتصاد هزار و هفتصد میلیاردی ایران، هدفی آسان برای ترامپ نیست تا هدف‌ و شانس فروپاشی اقتصادی در ایران را بیازماید و برای آن هزینه‌های محاسبه نشده پرداخت نکند. از سوی دیگر تنگناهای استراتژیک آمریکا در قبال قدرت‌های بزرگ اقتصادی و نوظهور،‌ آنها را به سمت جنگ‌های نیابتی و تروریستی سوق داده که از قِبَل منفعت‌سازی برای آمریکا، فرصت‌ برتر برای دیگران را به وجود آورده است. حاصل فضای فوق برای ایران در راهبرد «نگاه به شرق» متجلی شده که کارکرد آن در بازدارندگی، موازنه‌سازی و ناکارآمد کردن سیاست‌های ترامپ خلاصه می‌شود. تنها خاصیت غربزده‌های داخلی، ‌به جز رانت، ویژه‌خواری و فساد و بی‌برنامگی برای خدمت به کشور و ملت، ‌سینه‌چاکی برای مناسبات ذلت‌وار به غرب و امتیازدهی بی‌پایان به آنها و مخالفت با هر گزینه و راهبرد جایگزین در نگاه به شرق است. تنها شانس حیات این جماعت ضد ملی، ‌استمرار همگرا کردن سیاست‌های کشور با غرب است که کارکردی همانند حزب توده برای اتحاد شوروی داشته و برای راهبردهای جدید و ملی از هرگونه کارشکنی و مانع‌تراشی دریغ نخواهند کرد. پیام رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور برای پوتین که قابل تکرار با چین و طرف‌های بزرگ اقتصادی و سیاسی دیگر در جهان نیز هست،‌ به مثلث اولویت‌های ترامپ برای براندازی در ایران پاسخ و دستاورد پیش‌بینی شده را ثبت کرده است. سرمایه‌گذاری و مناسبات دوجانبه اقتصادی‌ـ تکنولوژیک صنعتی و انرژی و همکاری‌های امنیتی منطقه‌ای و در سیاست بین‌الملل در سفر به مسکو و دیدار با پوتین حاصل شده که نیازمند دیپلماسی فعال و همه‌جانبه دولت برای به ثمر نشستن است. تکمیل این دیپلماسی در ابعاد اقتصادی، سرمایه‌گذاری،‌ تجاری و مالی در عرصه‌های گسترده‌تر با چین و دیگر فرصت‌های جهانی، نه تنها به بازکردن گره‌های اقتصادی پاسخ خواهد داد، بلکه زمینه‌های به شکست کشاندن سیاست‌های ترامپ که دکتر روحانی آن را وعده داده است، مهیا خواهد کرد. این دیپلماسی فعال در خارج با نگاه به شرق، نیازمند خانه‌تکانی فکری و تیمی در کابینه دولت نیز هست و برای اینکه اقتصاد کشور معطل معجزه در غرب نباشد، باید بپذیرند که آمریکا و ترامپ عزم جدی برای آسیب رساندن و آشوب‌سازی در داخل ایران دارد و از اروپا نیز هیچ خاصیتی برای متعهد ماندن به برجام و خسارت‌های ایران به دست نمی‌آید. تأکید و تمرکز بر سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصاد مقاومتی به جای برنامه‌‌های تسکینی و در حال انتظار برای نتیجه‌گرفتن از اروپا، که فرصت‌سوزی اقتصادی و فشار بیشتر به مردم را نشان می‌دهد، باید زیرساخت اقتصاد ملی را تشکیل دهند.
ویژگی غربزده‌های منتقد به «راهبرد نگاه به شرق» این است که دیروز برای حفظ اروپا در برجام توصیه علنی برای امتیازدهی افسارگسیخته به اروپا و به ویژه فرانسه داشتند و امروز برای پاسخ به سیاست‌های ظالمانه و غیر قانونی ترامپ، توصیه واگذاری اهرم‌های قدرت ملی و منطقه‌ای را دارند و برای این امتیازدهی بی‌پایان و برجام نافرجام پاسخی به مردم نمی‌دهند و برای راهبردهای جایگزین در مقابل ترامپ و حل مشکلات اقتصادی کشور کارشکنی خواهند کرد و حاضر نیستند امتیازدهی نامحدود و مناسبات التماسی با غرب را به روابط منطقی و غیر التماسی در نگاه به شرق جایگزین کنند. رویکرد جدید رئیس‌جمهور به خانه‌تکانی اساسی در دولت و دیپلماسی فعال و مطالبات مردم برای حل مشکلات اقتصادی که مورد تأکید و حمایت رهبری معظم انقلاب است باید برای به نتیجه رساندن راهبرد «نگاه به شرق» محور همت همه دستگاه‌ها قرار گیرد. تنها وظیفه غربزده‌های دلواپس برای روابط بی‌ثمر با غرب، این است که برای عملکرد و رویکرد سیاسی و اقتصادی خود و به بحران کشیدن اقتصاد ملی به مردم پاسخگو باشند.

ترسیم زیبای آرمان پاسداران

دکتر یدالله جوانی/ روز شنبه نهم تیر ماه سال جاری مراسم میثاق پاسداری با حضور رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و فرماندهی معظم کل قوا در دانشگاه افسری امام حسین(ع) برگزار شد. مراسم یاد شده از ابعاد و زوایای گوناگون قابل بررسی بوده، به طور قطع دارای پیام‌ها، آثار، نتایج و پیامدها در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی است. از جمله موضوعات تأمل‌برانگیز مرتبط با این مراسم، گفتمان حاکم بر حرکات و عملیات‌های به نمایش درآمده در میدان، در محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی است. نگارنده که از نزدیک شاهد عملیات بودم، معتقدم ایده‌پردازان، طراحان، برنامه‌ریزان و پاسداران جوان پرشور و نشاط در میدان توانستند آرمان پاسداران را از یک سو و موقعیت چهل سالگی انقلاب اسلامی و حرکت استکبارستیز و تمدن‌ساز آن را از دیگر سو، به خوبی ترسیم کنند.
مواردی از پیام‌ها و محتوای این عملیات تحسین‌برانگیز و شوق‌افزای امیدآفرین عبارت است از:
۱ـ به درستی نشان داده شده است که سپاه و پاسداران این نهاد انقلابی، یک مجموعه صرفاً نظامی نبوده، در راستای پاسداری از انقلاب اسلامی، هویتی نظامی، سیاسی، فرهنگی و… دارند.
۲ـ به درستی موقعیت راهبردی جمهوری اسلامی، پختگی و بلوغ پاسداران و نهاد انقلابی سپاه در چهلمین سال انقلاب اسلامی به نمایش درآمد.
۳ـ وحدت و انسجام نیروهای مسلح کشور شامل ارتش، نیروی انتظامی و سپاه به منزله «ید واحده» به خوبی در فضا ترسیم شد.
۴ـ در عملیات نمایشی پاسداران جوان، روند تکاملی انقلاب اسلامی و نقاط عطف این روند با تأکید بر بیداری و قیام ملت ایران، نقش الگویی و الهام‌بخشی جمهوری اسلامی، بیداری ملل محروم و مستضعف جهانی اسلامی و فرو ریختن کاخ‌های ظلم و ستم و همه قدرت‌های شیطانی، به خوبی به نمایش درآمد و آینده را به درستی ترسیم کرد.
۵ـ ترکیب و توأمان کردن آیات الهی با تلاوتی دلنشین همراه با حرکات تجسمی و نمایشی، صحنه‌های زیبایی را پدید آورده بود. یکی از این صحنه‌ها نمایش چهل سال مقاومت و ایستادگی ملت قهرمان، مؤمن و انقلابی ایران در برابر همه قدرت‌های شیطانی است. ایستادگی و مقاومتی که ثمره و نتیجه نهایی‌ آن پس از چهل سال، افزایش ایمان‌ها برای تداوم ایستادگی و مقاومت است.
۶ـ از صحنه‌های پرمعنا، شوق‌انگیز، ‌امیدآفرین و خالق اشک‌های مرواریدگونه بر گونه‌های هر تماشاگر، ‌تحویل دادن پرچم از نسلی به نسلی دیگر بود. در این صحنه،‌ جمعی از پیشکسوتان عرصه جهاد و شهادت و یادگاران و همرزمان شهیدانی، چون همت، خرازی،‌ زین‌الدین، کاظمی، بروجردی، باکری و همدانی، ‌پرچمی را که به مدت چهل سال برای در اهتزاز نگه داشتن آن مجاهدت‌ها صورت گرفته، به نسلی از جنس و نسل شهید حججی‌ها و پاسداران جوان به امانت سپردند و از آنان خواستند در حفظ این امانت و سپردن آن به نسل‌های بعدی تا ظهور آقا امام زمان(عج) کوشا باشند.
۷ـ عبارت پرمعنای «من انقلابی‌ام»، دال مرکزی گفتمان حاکم بر عملیات نمایشی پاسداران جوان و دانش‌آموختگان دانشگاه افسری امام حسین(ع) در محضر مولا و مقتدای‌شان حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) بود.
به طور قطع می‌توان گفت، پاسداران جوان تداوم‌بخش راه پیشکسوتان عرصه جهاد و شهادت خواهند بود و با تمام توان از میراث خمینی کبیر(ره) و شهیدان راه خدا پاسداری کرده، ‌این حرکت الهی را تا تحقق همه آرمان‌های والایش پاسداری خواهند کرد.

ایران،‌ ایران است

دکتر یدالله جوانی/ دیدار «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا با «کیم جونگ اون» رهبر کره شمالی در سنگاپور پس از یک دوره دشمنی طولانی و خط و نشان کشیدن‌های گوناگون برای یکدیگر، بازتاب‌های فراوانی در رسانه‌های جهان داشت. این دیدار آثار و پیامدهای گوناگونی داشته و‌ پیام‌های واقعی و غیر واقعی را نیز در دل خود دارد؛ از جمله پیام‌های غیر واقعی و جعلی آن مبتنی بر عملیات روانی با هدف ادراک‌سازی در افکار عمومی جهان و به ویژه جریان مقاومت و ملت ایران، مشابهت‌سازی بین کره شمالی و جمهوری اسلامی ایران است.
این ادراک‌سازی با عملیات روانی و دروغ‌پردازی ترامپ در اولین مصاحبه پس از این دیدار کلید خورد و بلافاصله در رسانه‌های جهان بازتاب یافت. ترامپ در این مصاحبه در پاسخ به پرسشی درباره برجام گفت: «امیدوارم به وقتش و در زمانی که تحریم‌ها عملی شد، ایران دوباره برای مذاکره و یک توافق واقعی بازگردد،‌ اما حالا برای این کار زود است.»
رئیس‌جمهور‌ آمریکا با این عبارت، به دنبال القای این تصور است که تحریم‌های آمریکا موجب شد کره شمالی در مقابل ایالات متحده کوتاه آمده و به مذاکره و توافق تن بدهد، بر همین اساس نیز با تشدید تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی، روزی فراخواهد رسید که ایران هم دوباره در مسیر مذاکره با آمریکا به حرکت درآمده و به یک توافق واقعی تن خواهد داد! اما ‌آیا این‌چنین خواهد شد؟
آقای ترامپ با این منطق از برجام خارج شد که این توافق برای آمریکا «بد» است! توافق خوب از نظر آقای ترامپ با جمهوری اسلامی،‌ آن توافقی است که همه مؤلفه‌های قدرت ایران از قبیل‌ قدرت موشکی، قدرت منطقه‌ای و قدرت هسته‌ای را به طور کلی نابود کرده، مقدمات فروپاشی نظام ایران را هم به سرعت فراهم کند. اکنون پرسش اصلی آن است که آیا می‌توان از دیدار رهبران آمریکا و کره شمالی این پیام را دریافت کرد که روزی جمهوری اسلامی به مذاکره مجدد با آمریکایی‌ها تن داده و پای یک توافق خوب به زعم آقای ترامپ برای ایالات متحده را امضا خواهد کرد؟
برای دریافت پاسخ، باید به این نکته توجه کرد که آیا اساساً می‌توان رفتار سیاسی جمهوری اسلامی و ملت ایران را با دیگر کشورها و ملت‌ها مقایسه کرد؟ نگارنده معتقد است، پاسخ این پرسش منفی است. حداقل سابقه و تجربه چهل ساله ملت ایران و نظام اسلامی ‌اثبات می‌کند که هیچ نظام سیاسی و مردمی قابل مقایسه با این ملت و نظام انقلابی و ولایی آن نیست. خداوند بر درجات آن عزیز سفر کرده به دیار باقی بیفزاید که در پی هر توطئه ناکام جبهه استکبار علیه جمهوری اسلامی و ملت ایران می‌فرمودند،‌ «دشمنان ملت ما و مردم ما را نشناخته‌اند!» این جمله و کلام پرمعنا، در بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی هم در سه دهه‌ اخیر،‌ بارها و بارها از نظر مفهومی و معنایی تکرار شده است. آری، ملت ایران و نظام دینی مستقر در کشورمان با محوریت ولایت فقیه، ‌یک استثنا در نظام بین‌الملل است. البته مشکل اصلی جبهه استکبار با محوریت شیطان بزرگ هم با ملت ایران و جمهوری اسلامی،‌ در همین استثنا بودن است. آنها نمی‌خواهند در نظام بین‌الملل، یک ملت و حکومتی، متفاوت از دیگران در برابرشان باشد. چندی پیش آقای پمپئو، وزیر خارجه آمریکا طی مصاحبه‌ای گفت: «ما از رهبر ایران چیز خیلی زیادی نمی‌خواهیم؛ از او می‌خواهیم مانند دیگران فقط یک رهبر عادی باشد!»
آری، آمریکایی‌ها می‌خواهند ملت و رهبر ایران،‌ مانند دیگر ملت‌ها و رهبران جهان در برابرشان سر تعظیم فرود آورده، به مقاومت و ایستادگی چهل ساله پایان داده و به بردگی نوین شیطان بزرگ تن بدهند.
به طور قطع، رهبران ایالات متحده و از جمله آقایان ترامپ و پمپئو، همانند دیگر رؤسای‌جمهور ایالات متحده و وزرای خارجه‌شان،‌ با این آرزو به گور رفته و به تاریخ می‌پیوندند. آرزوی امروز رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر خارجه‌اش، آرزوی همه رؤسای‌جمهور ایالات متحده در چهل سال گذشته بوده است. آنان رفتند و جمهوری اسلامی همراه با کشور و ملتی مستقل،‌ با عزت و اقتدار باقی ماند. این ملت استثنا بودنش را‌ با حفظ اسلام ناب، روحیه انقلابی،‌ حرکت جهادی، ‌ولایتمداری، استکبارستیزی و دفاع از مستضعفان در جهان حفظ خواهد کرد. این ملت پرچمدار رهایی مستضعفان از چنگال مستکبرانی چون آمریکا باقی خواهد ماند. این ملت و نظام ولایی‌اش،‌ مدال پرافتخار پرچمداری دفاع از آرمان رهایی سرزمین‌های اشغالی فلسطین و آزادی قدس شریف را روزی بر سینه نصب خواهد کرد. مروری بر چهل سال گذشته، بر این نگاه نسبت به نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران صحه می‌گذارد. در این مرور مواردی برجستگی دارد، از قبیل؛
۱ـ اصل انقلاب اسلامی و پیروزی‌اش در ایران، یک استثنا در تاریخ بشر و تاریخ همه انقلاب‌های معاصر است. بر همین اساس، حضرت امام(ره) از انقلاب اسلامی، ‌با عنوان «معجزه قرن» و «انفجار نور» یاد کردند.
۲ـ ملت ایران و نظام اسلامی استثنا‌بودنش را در دهه ۶۰ و هشت سال دفاع مقدس به نمایش گذاشت. صدام حسین و همه حامیان غربی و شرقی‌اش‌ تصور می‌کردند ایران در حمله مبتنی بر راهبرد جنگ برق‌آسا حداکثر طی دو ماه فرو می‌ریزد!
۳ـ پس از یازده سپتامبر و لشکرکشی توأم با هیاهوی آمریکا به منطقه و اشغال کشورهایی، چون افغانستان، سوریه و آمریکایی‌ها در رؤیای اشغال ایران به سر می‌بردند. نگارنده در همان زمان‌ با صراحت نوشت؛ «ایران،‌ عراق و افغانستان نیست.»
۴ـ با راه انداختن جنگ‌های نیابتی و تجهیز گروه‌های تروریستی چون داعش، بانیان این حرکت خبیثانه و شیطانی در جهان اسلام با محوریت آمریکا، ‌انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی را در برابر آن خلافت ادعایی فروریخته فرض کردند؛ اما اکنون بساط خلافت برچیده شده و جمهوری اسلامی ایران قدرت اول منطقه است.
۵ـ در موضوع هسته‌ای،‌ با مقاومت ملت ایران و هوشمندی نظام اسلامی و رهبری حکیم آن، ‌ایران نشان داد با لیبی، عراق و سوریه متفاوت است و با وجود همه تهدیدات،‌ وارد باشگاه هسته‌ای شد.
۶ـ در ماجرای تجاوز تفنگداران دریایی انگلیس به آب‌های ایران، جمهوری اسلامی صلابت و قاطعیت خود را به نمایش گذاشت.
۷ـ در داستان تجاوز تفنگداران دریایی آمریکا به آب‌های ساحلی جزیره فارسی در خلیج‌فارس، جهانیان شاهد صلابت و شجاعت پرچمداران عزت و اقتدار ملت ایران در نیروی دریایی سپاه بودند.
۸ـ در ماجرای حمله رژیم صهیونیستی به پایگاه تی‌فور و شهادت چندنفر از پاسداران، رژیم صهیونیستی معنای این سخن فرماندهی معظم کل قوا را فهم کرد که فرموده بودند:‌ «دوران بزن در رو تمام شده است.»
آری، همه این موارد از آن حکایت می‌کند که ملت ایران با پیروی از مقام عظمای ولایت، ‌برخورداری از نصرت الهی و امدادهای غیبی بوده، از هیچ قدرتی نمی‌هراسد و در مقابل آمریکا هرگز عقب‌نشینی نخواهد کرد. به زودی رئیس‌جمهور آمریکا خواهد فهمید که ملت ایران،‌ چگونه تحریم‌ها و تشدید آن از سوی ایالات متحده را ‌به فرصتی بی‌بدیل برای شکوفایی اقتصادی تبدیل می‌کند. دونالد ترامپ به طور قطع به آرزوی مذاکره مجدد با ایران نخواهد رسید و ملت ایران با برجام به این تجربه ذی‌قیمت دست یافت که آمریکایی‌ها به هیچ وجه قابل اعتماد نبوده و دیگر نباید با آنان مذاکره کرد.
آری ایران، ‌نه افغانستان، نه عراق و نه کره شمالی است، بلکه ایران،‌ ایران است.

امام علی(ع) الگوی امام روح‌الله

علی حیدری/چهاردهم خرداد هر سال یادآور یکی از تلخ‌ترین رویدادهای تاریخ انقلاب اسلامی است. ۲۹ سال پیش در چنین روزی وقتی خبر عروج ملکوتی بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی منتشر شد، ایران اسلامی غرق در ماتم و عزا شد و انقلاب کبیر اسلامی معمار و بنیانگذارش را از دست داد؛ معماری که بیش از نیم قرن پیش در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ با ایمان و اراده‌ای پولادین که از اتکال به ذات اقدس الهی نشئت می‌گرفت، رهبری حرکت عظیم مردم مسلمان ایران را در اوج خفقان طاغوت بر عهده گرفت و با سینه سپر کردن در برابر رژیم ستمشاهی که با پشتوانه آمریکا و غرب حقوق ملت را چپاول می‌کرد، سبب شد جوانه‌های امید و باور در دل‌های مردان و زنان این سرزمین شکوفا شده و روح مبارزه در کالبد فرزندان ایران زمین دمیده شود. شکوفه‌هایی که در گذر زمان به سروهای استوار تبدیل شدند و توانستند با مدد گرفتن از خداوند، با وحدت و همدلی نهضت اسلامی مردم ایران را علی‌رغم محاسبات و پیش‌بینی‌ها، در مدت زمان کوتاهی به پیروزی برسانند.

در گذر زمان، چهاردهم و پانزدهم خرداد امسال مصادف و مقارن شده است با ایام ضربت خوردن و شهادت امیر مؤمنان علی(ع)، بزرگمرد تاریخ بشریت، شخصیت بی‌بدیلی که به اعتراف دوست و دشمن در طول حیات با برکت خود شاخصه‌های تعالی‌بخشی را در وجود خویش تجسم عینی بخشید. همو که به گفته پیامبر اعظم(ص) بهترین فرد تاریخ انسانیت و با تقواترین آنهاست که کتاب‌ها و مقالات فراوانی در وصف شجاعت، عدالت، کرامت، عبادت، فصاحت و بلاغتش نگاشته شده‌ که شاید همه آنها قطره‌ای از اقیانوس بیکران عظمت و شوکت آن امام همام باشد. کسی که اسلام و مسلمانان از ۱۴۰۰ سال پیش تا همیشه تاریخ وامدار جهاد و شهادت و اهل بیت او که همانا اهل بیت پیامبر خوبی‌هاست، هستند.
امام خمینی(ره) در روزگاری که همه تلاش دشمنان بشریت در مسیر مبارزه برای نابودی اسلام قرار گرفته بود، با خروش بیداری‌بخش خود، منادی حکومت اسلامی شد و ضمن تبیین دقیق و عمیق اسلام ناب، پایه‌های یک حکومت اسلامی مردم‌سالار را پایه‌ریزی کرد. رهبر کبیر انقلاب در این مسیر با آگاهی و باور الهی دسیسه‌های دشمنان و تبلیغات مسموم آنان برای جدایی دین از سیاست را خنثی کرد و این باور غلط را از افکار عمومی جامعه زدود.
نگاه حضرت امام(ره) به حکومت امیرالمؤمنین علی(ع) در صدر اسلام، به مثابه یک الگوی تمام‌عیار بود. اگرچه حکومت امام علی(ع) در آن دوران با دشمنی‌ها و مخالفت‌های سنگین مواجه شد و دوام نیافت، اما امام(ره) شاکله اصلی حکومت دینی را از مشی حکومتداری امیرالمؤمنین(ع) کسب کردند و در حد امکان، به بهترین وجه آن را عملی ساختند که مهم‌ترین حاصل آن تأسیس نظام جمهوری اسلامی در کشورمان و الهام‌بخشی به دیگر ملت‌های مسلمان است.
دقت در سیره عملی امام راحل(ره) نشان‌دهنده این واقعیت است که بسیاری از ویژگی‌های ایشان ملهم از سیره امام علی(ع) است که پس از فقدان ایشان و در حدود سه دهه زعامت امام خامنه‌ای در مقاطع مختلف در وجود خلف صالح امام هم به وضوح نمایان شده است؛ ویژگی‌هایی که اگر مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی در سطوح مختلف از آن الگو بگیرند، بی‌شک گامی بزرگ در تحقق دولت اسلامی که از آرمان‌های امام(ره) و سومین مرحله از مراحل پنج‌گانه تکامل انقلاب اسلامی در دیدگاه رهبر معظم انقلاب است، برداشته خواهد شد.

برجام و چرایی ورود و خروج آمریکا

دکتر یدالله جوانی/ برجام یا «برنامه جامع اقدام مشترک» به عنوان یک توافق بین‌المللی بین ایران و کشورهای گروه ۱+۵،‌ موضوعی است که در چند سال اخیر، ‌علاوه بر تأثیرگذاری بر مسائل مختلف، به شدت ذهن ایرانی‌ها را به خود مشغول کرده است. با خروج آمریکا از برجام، بار دیگر این موضوع در اولویت تحلیلی رسانه‌ها و موضع‌گیری مسئولان کشور،‌ جریان‌های سیاسی و اصحاب رسانه واقع شد. چرایی خروج آمریکا از برجام و اهداف مورد نظر دولت ایالات متحده از این اقدام، پرسشی است که از منظرهای مختلف و عمدتاً با نگاه سیاسی و با رویکردهای جناحی در رسانه‌های داخلی به آن پاسخ داده شده است. برای پاسخ دقیق به چرایی خروج آمریکا از برجام، باید چرایی ورود آمریکا به برجام را مورد توجه قرار داد. به عبارت دیگر، بدون توجه به دلایل، انگیزه‌ها و اهداف راهبردی آمریکا از ورود به عرصه مذاکره با ایران و در نهایت شکل‌گیری برجام، ‌نمی‌توان دلایل و چرایی خروج را تحلیل کرد. ورود آمریکایی‌ها به مذاکره با ایران به دلیل تغییر راهبرد آنها در مواجهه با ایران پس از شکست راهبردهای براندازی و مهار جمهوری اسلامی ایران طی سه دهه است. آمریکایی‌ها پس از سه دهه تلاش برای براندازی در گام اول و مهار قدرت جمهوری اسلامی در گام دوم، بر راهبرد تغییر رفتار ایران از طریق سیاست «فشارـ مذاکره» متمرکز شدند. به عبارت دیگر، تصور آمریکایی‌ها این بود که با تبدیل سیاست و رویکرد تقابلی با ایران به یک رویکرد تعاملی با آغاز مذاکراه هسته‌ای، می‌توانند در نهایت جمهوری اسلامی ایران را وادار به تغییر رفتار در مسیر دلخواه خود کنند. در این رویکرد، ‌وارد کردن فشارها و تحریم‌های اقتصادی، عامل اصلی وادار کردن ایران به پذیرش مذاکره برای کاهش فشارها از طریق امتیازدهی و تغییر رفتار ارزیابی می‌شد.
فشارهای اقتصادی آمریکا در نهایت، موجب شد تا در داخل کشور عده‌ای با کدخداپنداری آمریکا در جهان،‌ حل مشکلات اقتصادی را به مذاکره با این کشور گره بزنند. مبتنی بر چنین نگاهی مذاکرات مستقیم با آمریکا شکل گرفت و برجام هسته‌ای حاصل این مذاکرات شد.
در حالی که تصور عده‌‌ای این بود که با برجام هسته‌ای تحریم‌ها از سوی آمریکا برداشته می‌شود، باراک اوباما با صراحت اعلام کرد، ایران در صورتی می‌تواند از منافع اقتصادی برجام برخوردار شود که به «روح برجام» عمل کند. از نظر دولت اوباما، روح برجام تغییر رفتار ایران در حوزه‌های مختلف منطقه‌ای، نظامی و موشکی، ‌تروریسم و حقوق بشر تفسیر شد. در واقع آمریکایی‌ها با برجام هسته‌ای و محدودسازی فعالیت‌های هسته‌ای ایران، ‌به دنبال شکل‌دهی به برجام‌های دیگری بودند که همگی، با منافع ملی، استقلال و عزت ملی ایرانی‌ها در تعارض بود. اینجا بود که رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی با هدف حفظ منافع ملی و عزت ایرانی‌ها، ‌باب هرگونه مذاکره در دیگر موضوعات را با آمریکایی‌ها مسدود کردند. در چنین شرایطی آمریکایی‌ها، از یک سو خود را موفق به محدودسازی برنامه‌ هسته‌ای ایران می‌دیدند، لکن از سوی دیگر راهبرد تغییر رفتار ایران را در تمامی حوزه‌های مورد نظر ناکارآمد ارزیابی کردند. البته آمریکایی‌ها از این نظر در دستیابی به اهداف کامل از طریق مذاکره با جمهوری اسلامی مطمئن بودند که‌ در داخل ایران کسانی برای مذاکره در موضوعات مختلف با آمریکا اعلام آمادگی می‌کردند. به هر حال ناکام شدن آمریکایی‌ها از پیشبرد راهبرد تغییر رفتار ایران از طریق سلسله مذاکرات و برجام‌های زنجیره‌ای، آنان را به خروج از برجام برای افزایش فشارها با هدف براندازی جمهوری اسلامی سوق داد. البته آمریکا موقعی تصمیم به خروج نهایی گرفت که ‌مطمئن شد ایران در برجام خواهد ماند و محدودیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی پا برجا خواهد بود.اگر آمریکا خروج خود را مرگ قطعی برجام ارزیابی می‌کرد، شاید خروجش به این شکل انجام نمی‌گرفت.
اکنون به نظر می‌رسد بین آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها یک تقسیم‌کار صورت گرفته، آمریکا با ‌خروج از برجام به دنبال تشدید تحریم‌ها و اروپا با ماندن در برجام، به دنبال نگه داشتن ایران در برجام و وادار کردن جمهوری اسلامی ایران به تغییر رفتار تحت فشارهای سنگین آمریکا است. به عبارت دیگر، آمریکا با ورود به برجام، برنامه هسته‌ای کشورمان را محدود و با خروج از برجام بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای، خود را در شرایط پیش از برجام قرار داد تا بتواند هرگونه فشار اقتصادی را به جمهوری اسلامی ایران تحمیل کند. بدیهی است که در چنین شرایطی، منافع جمهوری اسلامی و ملت ایران تنها در دو حالت زیر تأمین خواهد شد:
۱ـ اروپای باقی‌مانده در برجام، تمام‌قد جلوی تمامی تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران ایستاده، ‌تأمین منافع اقتصادی ایران در چارچوب برجام را تضمین کند.
۲ـ در صورت ناتوانی اروپا در دادن چنین تضمینی، ایران هم به شرایط پیش از برجام از حیث فعالیت‌های هسته‌ای بازگردد؛ زیرا منطقی و معقول نیست که ایران از یک سو، در برجام باشد و تن به محدودیت‌های هسته‌ای بدهد و از سوی دیگر آمریکایی‌ها با خروج از برجام فشارهای اقتصادی بدتر از دوران پیش از برجام را علیه ملت ایران اعمال کنند.