شماره ۸۱۷ منتشر شد
دکتر یدالله جوانی/ برجام یا همان توافق هسته‌ای میان ایران و اعضای گروه ۱+۵، به دلیل مواضع غیر منطقی دولت جدید آمریکا، به یکی از موضوعات اصلی در مجمع عمومی سازمان ملل در هفته گذشته تبدیل شد. دونالد ترامپ رئیسجمهور ایالات متحده، در سخنرانی خود با مواضع تهاجمی علیه برجام، برای نقض کامل این توافقنامه بینالمللی زمینه‌سازی کرد. ادبیات ترامپ در این باره، به گونهای بود که بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و رهبران جهان و اصحاب رسانه را به واکنش واداشت. سخنان برجامی ترامپ در سازمان ملل را میتوان در گزاره‌های زیر خلاصه کرد:
۱ـ «ما نمی‌توانیم توافقی را بپذیریم که پوشش لازم را برای نهایی کردن برنامه هسته‌ای فراهم می‌سازد.»
۲ـ «توافق با ایران، یکی از بدترین و یک‌جانبه‌ترین معاملاتی است که تاکنون ایالات متحده در آن وارد شده است.»
۳ـ «صادقانه بگویم، این توافق برای ایالات متحده آمریکا خجالت‌آور است و فکر نمی‌کنم که حرف آخر را در این باره شنیده باشید.»
گزاره‌های فوق، ترجمه صحبت‌های ترامپ است؛ صحبت‌هایی که تنها خریدار واقعی‌اش در سازمان ملل، نخست‌وزیر رژیم کودک‌کش صهیونیستی بود. نتانیاهو هم با صحبت‌هایی مشابه، حرفهای ترامپ را تکمیل و اعلام کرد؛ با برجام، ایران به کره شمالی دیگری تبدیل خواهد شد. در نقطه مقابل این اظهارات، یک روز بعد دکتر حسن روحانی رئیسجمهور ایران، از برجام به یک توافق بینالمللی یاد کرد و نقض آن را خطرناک دانست. سخنان برجامی آقای روحانی را در گزاره‌های زیر میتوان خلاصه کرد:
۱ـ «برجام حاصل بیش از دو سال مذاکره فشرده است که نتیجه آن، مورد حمایت شورای امنیت سازمان ملل و جامعه جهانی قرار گرفته است و به صورت بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت درآمد. برجام متعلق به یک کشور یا دو کشور نیست، برجام سند شورای امنیت و متعلق به کل جامعه بین‌الملل است.»
۲ـ «برجام ایجاد یک تعامل نو در مناسبات جدید جهانی است؛ تعاملی مبتنی بر مشارکت و سازندگی دوجانبه، میان ما و جهان.»
۳ـ «به صراحت می‌گویم که جمهوری اسلامی ایران، اولین کشوری نخواهد بود که برجام را نقض کند، ولی در مواجهه با نقض آن عکس‌العملی متناسب و قاطع نشان خواهد داد. اگر این توافق به دست نااهلان عرصه سیاست از بین برود، مایه تأسف است و دنیا فرصت بزرگی را از دست خواهد داد؛ اما چنین اقدامی هرگز قادر نخواهد بود جمهوری اسلامی ایران را از مسیر پیشرفت و تعالی بازدارد.»
۴ـ «دولت جدید آمریکا با پیمان‌شکنی و نقض تعهدات بینالمللی، فقط اعتبار جهانی خود را می‌شکند و اعتماد دولت‌ها و ملت‌ها نسبت به هرگونه مذاکره و تعهدات آینده را از دست میدهد.»
سخنان رؤسای‌جمهور آمریکا و ایران در سازمان ملل در یک موضوع با دو رویکرد کاملاً متفاوت، برجام را به یک موضوع اصلی در نشست مجمع عمومی تبدیل کرد و حواشی بسیاری را پدید آورد. نکته بسیار مهم، همراه نشدن رهبران جهان با مواضع ضد برجامی ترامپ در جایگاه رئیسجمهور ایالات متحده بود. آمریکایی‌ها قصد داشتند با هزینههای ایران برجام را زیر پا گذاشته و جمهوری اسلامی را ناقض برجام معرفی کنند، اما اظهارات ضد برجامی ترامپ در جمع رهبران جهان در مجمع عمومی سازمان ملل از یک سو و سخنان آقای روحانی در خصوص ضرورت پایبندی همگان به برجام به مثابه یک سند بینالمللی از سوی دیگر، این واقعیت را آشکار کرد که دولت جدید آمریکا، نه تنها هیچ تمایلی به انجام تعهدات کشورش در قبال برجام ندارد؛ بلکه برای خروج از آن در حال مقدمه‌چینی و زمینه‌سازی است. اکنون در سراسر جهان، این سؤال مطرح است که آیا آمریکا از برجام خارج خواهد شد، یا خیر؟ اگر چنین اتفاقی رخ دهد، بدیهی است که هیچ‌کس واکنش قاطع و متناسب ایران در قبال نقض برجام را، نه تنها سرزنش نخواهد کرد؛ بلکه این واکنش را طبیعی و حق ملت ایران می‌داند.البته، برخی از رسانه‌های غربی و برخی از شخصیت‌های سیاسی جهان، نقض برجام از سوی ایالات متحده را، به معنای تقویت احتمالی جنگ در منطقه غرب آسیا ارزیابی کرده و بر همین اساس، هشدارهایی را دادند. اما واقعیت آن است که آمریکا نه تنها در موقعیت ورود به جنگ قرار ندارد؛ بلکه اگر با اشتباه محاسباتی چنین ریسکی را بپذیرد، قطعاً آمریکا پس از پایان جنگ بسیار متفاوت با آمریکای پیش از جنگ خواهد بود. آمریکایی‌ها باید واقع‌بین باشند و بپذیرند که دوران امپراتوری آنان در جهان و به ویژه در منطقه راهبردی غرب آسیا پایان یافته است. با توجه به اهمیت موضوع، به مواردی از اظهارنظرها که نشاندهنده انزوای مواضع ضد برجامی ترامپ است، اشاره میشود: ۱ـ «امانوئل مکرون» رئیسجمهور فرانسه: «محکوم کردن توافق هسته‌ای با ایران، اشتباه بزرگی خواهد بود و بی‌احترامی به توافق هسته‌ای به جهنمی در منطقه منجر خواهد شد.» ۲ـ «لاوروف» وزیر خارجه روسیه: «همه با نگرانی شاهد این هستند که تحریمهای مداوم ایالات متحده علیه ایران، که اثرات فراسرزمینی هم دارند، اجرای برجام را به خطر انداخته است.» ۳ـ وزیر خارجه آلمان با اعلام اینکه برلین خواهان ادامه اجرای توافق هسته‌ای با ایران است، گفت: «در چند هفته آینده همه ما تلاش خواهیم کرد تا آمریکایی‌ها را متقاعد کنیم که زیر سؤال بردن این توافق، کمک به افزایش امنیت نخواهد کرد.» ۴ـ «موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا: «این یک توافق بینالمللی و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است، پس اختیار آن در دست یکی از طرفین توافق نیست و به همه جامعه بین‌الملل تعلق دارد و همان طور که اروپایی‌ها تضمین خواهند داد، این توافق پابرجا می‌ماند.»برخلاف تصور ترامپ و همفکرانش، مواضع ضد برجامی دولت جدید آمریکا با استقبال دیگر کشورها و حتی متحدان اروپایی ایالات متحده مواجه نشد. حال سؤال این است که با این مواضع تند و تیز و خجالت‌آور داشتن برجام برای آمریکا، آیا ترامپ به ایده خروج از برجام عمل خواهد کرد؟ اکنون بسیاری از آمریکایی‌ها نگران عواقب چنین تصمیمی هستند. به یقین خسارت اصلی خروج از برجام متوجه ایالات متحده خواهد شد. شرایط برای بازگشت ایران به دوران پیش از برجام فراهم است و به طور قطع تصمیم مسئولان در این زمینه، حمایت قاطع ملت ایران را در پی خواهد داشت. بنابراین، احتمال تمرکز بر بازنگری به جای خروج قوت دارد. آمریکایی‌ها پیش از این، موضوع بازنگری در بندهایی از برجام را مطرح کرده‌اند. شاید بتوان گفت، تهدید به خروج برای پذیرش ایده بازنگری در برجام از سوی ایران باشد. موضع جمهوری اسلامی ایران در این زمینه، کاملاً روشن و قطعی است. جمهوری اسلامی ایران هرگز به ایده بازنگری در برجام تن نخواهد داد. در این صورت، احتمال سپردن تصمیم‌گیری به کنگره از سوی ترامپ قوت پیدا خواهد کرد. آقای ترامپ، تنها از این طریق و براساس پندارهایش می‌تواند آبروی نداشته خود را حفظ کند.
| دریافت نسخه پی دی اف |
| دریافت نسخه متنی |
