وب نسل سوم

قرون وسطی دوره‌ای از تاریخ اروپاست که حدود 10 قرن به طول انجامیده است. در دنیای فناوری هم قرون وسطی داریم، اما طول دوره آن نه 10 قرن، بلکه شاید 10 سال هم نشود! زمانی که رایانه‌ها به وجود آمدند، برای ارتباط آنها به یکدیگر شبکه جهانی وب ایجاد شد، در آن زمان ارتباطات یک طرفه بود و کاربر نهایی با اتصال به اینترنت، تنها می‌توانست یک صفحه اطلاعات ثابت و به اصطلاح «استاتیک» را مشاهده کند که هیچ تعاملی در آن امکان‌پذیر نبود. اگر پایگاه هفته‌نامه صبح صادق را در سال‌های قبل از 1392 مشاهده کرده بودید، ‌دیدید که این پایگاه با استفاده از وب استاتیک ایجاد شده بود. همانطور که در زمان قرون وسطی در اروپا، کسی نمی‌دانست که یک قرون وسطایی است، در نسخه اولیه وب هم کسی نامی برای آن انتخاب نکرده بود. با ایجاد مفاهیمی مانند پایگاه داده، امکان تعامل کاربران با دنیای اینترنت بیش از پیش شد و در آن هنگام بود که مهندسان فهمیدند در حال گذار به یک دوره جدید هستند؛ آنجا بود که وب2 ایجاد شد و نسخه قبل از آن را وب1 نامیدند. در وب2 پایگاه‌هایی مانند فیس‌بوک و توئیتر به وجود آمدند که بر پایه تعامل کاربرانش با یکدیگر و با فضای مجازی شکل گرفته بود. رفته رفته با کنار رفتن ارتباطات دایل‌آپ و افزایش سرعت ارتباطی، توسعه وسایل هوشمند، مانند تلفن‌های همراه هوشمند و… وب2 به بلوغ خود رسید. وب 3 نسل بعدی شبکه جهانی وب خواهد بود، جایی که کاربران در دنیای اینترنت زندگی خواهند کرد! تقریباً هر 10 سال یک بار، اینترنت یک نسل عوض می‌کند و ما در حال رسیدن به زمان عوض شدن نسل آن هستیم. همانطور که در وب1 به وب2، از «استاتیک به داینامیک»‌ـ ارتباطات یک سویه به ارتباطات تعاملی‌ـ گذر کردیم، در وب2 به وب3، «از داینامیک به غیرمتمرکزسازی» گذر خواهیم کرد؛ اما غیر متمرکزسازی چیست؟ مفاهیم اولیه اینترنت و به طور کل، دنیای فناوری‌های دیجیتال، بر پایه متمرکزسازی شکل گرفته است؛ یعنی برای تمام فرآیندها و رخدادهای درون شبکه نیازمند یک قانون‌گذار و یک خدمات‌دهنده تأییدکننده رخدادها هستیم تا کاربران بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. برای نمونه، وقتی می‌خواهید خرید اینترنتی انجام دهید، حتما یک نهاد ناظر مانند بانک باید تأیید کند که شما در حساب‌تان پول است و این پول را می‌توانید برای خرید استفاده کنید، پول را انتقال داده‌اید، فروشنده شما پول را دریافت کرده است و… بسیاری از تأییدهای دیگر که نیازمند یک نهاد واسط است. در واقع شما وابسته به یک واسطه هستید که تمام فعالیت‌ها را نزد خود متمرکز می‌کند تا کاربرانش بتوانند سرویس دریافت کنند. در قبال این تمرکزسازی، غیرمتمرکزسازی قرار می‌گیرد.
در غیرمتمرکزسازی که بنیان وب3 را ایجاد می‌کند، هیچ نهاد واسطی وجود ندارد، نه دولتی، نه حکومتی و نه قانون‌گذاری! ارتباطات مستقیم بین کاربران شکل می‌گیرد و داده‌ها دیگر تحت مالکیت شخصی نیست و همه از داده‌ها خبر دارند! اگر وب2 دنباله‌رو وب1 به حساب بیاید، وب3 مفهومی کاملاً متفاوت است. در وب 3 کاربران در اینترنت تولیدکننده هستند.
حذف واسطه‌ها در وب3، به وسیله مفاهیمی، مانند بلاک‌‎چین و دفتر کل توزیع شده انجام می‌شود. بلاک‌چین یا زنجیره‌ بلوکی، مفهومی در فناوری است که در آن رخدادهای شبکه در اختیار همگان قرار دارد و هیچ تغییری بدون اینکه بقیه آن را تأیید کنند، قابل انجام نیست! در بلاک‌چین با حذف نهاد ناظر، شیوه‌‎ای ایجاد شده است که تأیید همگانی جایگزین تأیید ناظر شود. یکی از ویژگی‌های وب3 و غیرمتمرکزسازی، افزایش امنیت است. برای نفوذ به یک شبکه توزیع شده غیرمتمرکز، باید کل شبکه دستکاری شود و دیگر اینگونه نیست که یک تغییر جزئی، لطمات جبران‌ناپذیری ایجاد کند.
در وب3، قراردادهای هوشمند، پول رمزنگاری شده، نرم‌افزارهای متن باز، واقعیت مجازی، اینترنت اشیا و… به بلوغ خواهند رسید. در دنیای نسل سوم وب، حتی هیچ نهاد ناظری برای قراردادها نیاز نیست و شرایط قرارداد به صورت هوشمند سنجیده می‌شود و طبق مراحل قرارداد و توافق قبلی، با کامل شدن هر مرحله، تراکنشی بین کاربران صورت می‌گیرد.
وب3 را می‌توان بستری برای هوش مصنوعی دانست، در وب3 هوش مصنوعی همه کاره خواهد بود! وب3 و غیرمتمرکزسازی بر پایه جریان باز داده‌ها شکل می‌گیرد و داده، موتور هوش مصنوعی برای اعتلای آن است. هر جایی که داده زیاد باشد، هوش مصنوعی به بهترین شکل می‌تواند به کاربران کمک کند. در دنیای امروزی، نهادهای ناظر توانایی رسیدگی به تمام مسائل را ندارند، اما با استفاده از هوش‌مصنوعی می‌توان ناظری ایجاد کرد که هیچ بی‌قانونی‌ای رخ ندهد.
اما وب3، یک آرمان‌شهر نیست! مانند تمام فناوری‌ها معایبی هم دارد. افراد بدخواه همه جا حضور دارند؛ برای نمونه با انتشار داده‌های غلط در شبکه، مسیر یادگیری‌های ماشینی را می‌توان مختل کرد. می‌توان از روش‌های هوش مصنوعی برای هک و نفوذ استفاده کرد! اعتماد به اینکه قوانین موجود در شبکه به نفع همه کاربران خواهد بود یا نه، یکی از معایب وب3 است. وقتی نهادهای ناظر حذف می‌شوند، در صورت وقوع جرم به کجا باید شکایت کرد؟ و خیلی بیش از این موارد از چالش‌های وب3 است که برای آن باید دنبال راهکار بود.