شایعه به کلی سری!

در چند سال اخیر پدیده اخبار جعلی و لزوم مقابله با منابع تولید و انتشار اخبار جعلی به یکی از مهم‌ترین اولویت‌های کشورهای توسعه یافته جهان در عرصه مدیریت افکار عمومی بدل شده است؛ چرا که با فراگیری فضای مجازی و افزایش ضریب نفوذ رسانه‌های اجتماعی، منابع تولید و انتشار اخبار جعلی به شکل قابل توجهی افزایش یافته‎اند که بی‌توجهی به آنها می‌تواند هزینه‌های سنگینی را به جامعه تحمیل کند.
برای نمونه، در شرایطی که حساسیت افکار عمومی کشور نسبت به موضوع واکسیناسیون عمومی کرونا افزایش یافته و برخی رسانه‎های معاند درصدد القای تبعیض در فرآیند ارائه واکسن هستند، هفته گذشته برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار تصویری ساختگی مدعی افشای نامه به کلی سری درخواست رئیس دفتر رهبر معظم انقلاب برای دریافت واکسن آمریکایی فایزر برای کارکنان بیت رهبری شدند.تصویر مربوط به نامه ادعایی هر چند به صورت ناشیانه طراحی شده بود و در کمتر از چند ساعت به یکی از سوژه‌های طنز فضای مجازی بدل شد، اما به خوبی بار دیگر اثبات کرد که دشمن با بهره‌گیری از اخبار جعلی می‌تواند در شرایط حساس زمینه‏ساز فریب و تحریک نارضایتی در بخشی از افکار عمومی شود.
خوشبختانه هفته گذشته شورای‌عالی فضای مجازی کشور در راستای مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی مصوبه‌ای را در جلسه شصت و هشتم این شورا ابلاغ کرد. بر اساس این مصوبه جدید تا سه ماه آينده باید لایحه قضایی مقابله با اطلاعات و اخبار خبری خلاف واقع در فضای مجازی از سوی قوه قضائیه و وزارت فرهنگ و وزارت ارتباطات ابلاغ شود.در متن این مصوبه تأکید شده است که هدف شورا از تدوین و ابلاغ این مصوبه صیانت از سلامت و امنیت روانی جامعه و کاهش آسیب‌های موصوف از طریق تعریف و تعیین اقدامات پیشگیرانه و واکنشی و ارتقای سطح مسئولیت‏‌پذیری و پاسخگویی هماهنگ و بهنگام برای مقابله با ناهنجاری‏ها و پیامدهای آن بوده است.طبق متن این مصوبه شورای عالی فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید ظرف مدت سه ماه، درگاه‌های نشر پرمخاطب را در سراسر کشور شناسایی و احراز هویت کند. در این مصوبه به پیام‌رسان‌های خارجی هم توجه شده و تأکید شده که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید با همکاری وزارت امور خارجه برای جمع‌آوری اطلاعات نقاط تماس درگاه‌ها و پیام‌رسان‌های اجتماعی خارجی برای مقابله فعال نشر اخبار خلاف واقع در این پلتفرم‌ها سازوکاری را تعیین کنند.
بر اساس تعریفی که شورا در این مصوبه ارائه داده است، درگاه نشر شامل کانال صفحه، وب‌سایت، برنامک و بات یا ربات‌های می‌شود که بیش از ۵ هزار مخاطب داشته باشد و همه مردم به آن دسترسی دارند، همچنین در این صفحات اطلاعات، اخبار و محتوای خبری منتشر یا بازنشر می‌شود و بر اساس مصوبه اخیر پلتفرم‌های نشر باید سازوکار لازم برای تشخیص اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع دریافتی قبل از انتشار اعم از رویه‌های انسانی یا ماشینی موسوم به تعدیل محتوا یا اتصال به سامانه‌های راستی‌آزمایی مرجع ایجاد کنند.
این مصوبه را می‌توان به فال نیک گرفت؛ هر چند تا اجرایی شدن و ارزیابی کارایی آن زمان زیادی باقی مانده، اما از هم اکنون مشخص است که این مصوبه برای اثربخشی مطلوب به درک این واقعیت نیاز دارد که چالش اصلی در عرصه مقابله با اخبار جعلی اعتماد مخاطب به رسانه‌ها و منابع رسانه‌ای عمدتا مشمول فیلترینگ شده خارج از چرخه نظارت و اعمال قانون جمهوری اسلامی ایران است و رسانه‎های داخلی بدون وجود این مصوبه هم خواهی نخواهی در مقابل تولید اخبار غیر معتبر مسئول بوده و هستند!