برای شنیدن صوتی این مطلب؛فایل دوم را پخش کنید. شما می‌توانید دیگر نسخه صوتی‌ها را در همین‌جا و یا پست اختصاصی مربوط به هرکدام، بشوید.
هفته اول مهرماه سال 1357، وضعیت رژیم شاه روز به روز وخیم‌تر شد، رژیم شاه پس از ماجرای 17 شهریور، زلزله طبس در بن‌بست و مخمصه گیر افتاد. در این زمینه چندین عامل موثر بود:
1ـ شاه و سلطنت از اساس متزلزل بود. نگاهی به سوابق روی کار آمدن محمدرضا شاه نشان می‌دهد، وی سلطنت را به طور موروثی از پدر کودتاچی‌اش به ارث برده بود و با پشتوانه انگلیسی‌ها بر مسند قدرت پوشالی تکیه زده بود. او بدون هیچ پایگاه اجتماعی مردمی و تاریخی در رأس قدرت بود و هیچ‌گاه در موضع قدرت و ثبات قرار نداشت. به این ترتیب، در تحولات شهریور 1357 بر اندام حاکمیت سست او لرزش انداخت و به سمت و سوی سقوط غلتید.
2ـ دولت و دستگاه‌های حاکمیت با نخست‌وزیری «شریف امامی» به طور کلی مات و مبهوت شده بودند و در موضع انفعال و ضعف قرار داشتند. او که با شعار فریبنده «آشتی ملی» و تظاهر به دین و مذهب پست دولت را در اختیار گرفته بود، در کمتر از 15 روز از شروع کارش، هم حکومت نظامی را بر تهران و 11 شهر حاکم کرد و هم خشونت‌گرایی بر مردم را از حد گذراند؛ به ویژه در کشتار خونین روز 17 شهریور و زلزله طبس به رسوایی کشیده شد و کار به جایی رسید که شریف امامی خود در جست‌وجوی فرار بود.
3ـ در مقابل امام خمینی(ره) در جایگاه رهبر انقلاب مورد حمایت مردم بود و در موضع قدرت و ابتکار عمل قرار داشت. گفتنی است، حجم پیام‌رسانی امام(ره) در شهریور از هر ماه دیگری بیشتر است و محتوای پیام‌ها تندتر و کوبنده‌تر از گذشته است و هدایت‌گری قوی‌تری ارائه داده‌اند؛ برای نمونه، در پیامی که ایشان روز 30 شهریور به مناسبت آزادی «آیت‌الله قمی» از زندان داده‌اند،آمده است: «آزادی جناب‌عالی پس از دوازده سال زندان غیر قانونی و غیر انسانی به جرم حق‌گویی و حق‌طلبی موجب مسرت گردید… . شعار مردم مسلمان ایران باید قطع ید اجانب و عمال خائن آنان که در رأس آن شاه است، باشد.» امام(ره) تأکید می‌کنند: «همه باید بدانند که ملت ایران شاه را نمی‌خواهد و هرکس که شاه و سلطنت او را بخواهد، خائن است.»
4ـ مردم، نهادها، مراکز فرهنگی و علمی، احزاب و گروه‌های سیاسی مخالف رژیم شاه روز به روز صفوف‌شان فشرده‌تر شده و موفق می‌شدند فشار سیاسی، اجتماعی را بر دستگاه‌های حاکمیت در سیر صعودی قرار دهند. این در حالی است که شاه و سلطنت و دستگاه‌های امنیتی روز به روز از موضع‌شان عقب‌نشینی می‌کردند. می‌توان گفت در وضعیتی که حکومت نظامی با رعب و وحشت دامن زده می‌شد، جوانان با شجاعت تمام برای مقابله آمادگی نشان می‌دادند. البته مردم در چارچوب رهنمودهای امام(ره) به نیروهای مسلح به ویژه ارتش روی خوش نشان می‌دادند که این خود گامی بلند در کاهش خشونت و ایجاد همدلی در جامعه بود.
