وضعیت فعلی فضای مجازی کشور و بی‌قانونی موجود در آن به حدی خطرناک است که این فضا هرچه سریع‌تر نیازمند ایجاد چارچوبی برای پیگیری حق و حقوق کاربران فضای مجازی است. منشوری فراتر از قانون جرایم رایانه‌ای که در حال حاضر وجود دارد؛ از همین رو طرحی تحت عنوان «صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی» در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است که البته با حواشی و جنجال‌های فراوانی نیز همراه بوده است تا آنجا که هفته گذشته، این طرح یکی از داغ‌های فضای مجازی کشور بود؛ اما ماجرای این جنجال‌ها و هشتک‌ها چیست؟
موضوع مناقشه‌برانگیز اول، نحوه تصویب و بررسی این طرح در مجلس یا همان اصل هشتادو پنجی شدن طرح صیانت است. طبق اصل ۸۵ قانون اساسی سمت نمایندگی قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست. مجلس نمی‌تواند اختیار قانون‌گذاری را به شخص یا هیئتی واگذار کند، ولی در موارد ضروری می‌تواند اختیار وضع بعضی از قوانین را با رعایت اصل هفتاد و دوم به کمیسیون‌های داخلی خود تفویض کند، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‌کند به صورت آزمایشی اجرا می‌شود و تصویب نهایی آنها با مجلس خواهد بود؛ بنابراین با موافقت نمایندگان با این درخواست، طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی به جای بررسی در صحن علنی مجلس در کمیسیون مشترک و ویژه بررسی می‌شود.
منتقدان این موضوع معتقدند، جریانی خاص در مجلس بنا دارد که نظر خود را نه تنها بر دیگر نمایندگان، بلکه بر عموم مردم تحمیل کند، ادعایی که مرکز پژوهش‌های مجلس با رد آن اعلام می‌کند، آنچه به تصویب رسیده، صرفاً تعیین «نحوه بررسی طرح» در مجلس است که به اشتباه در برخی از خبرگزاری‌ها به عنوان «تصویب طرح فضای مجازی» منعکس شد. بر این اساس، طرح مذکور به کمیسیون مشترکی متشکل از کمیسیون‌های تخصصی مجلس بازگردانده خواهد شد تا پس از مدت زمانی مشخص (یک تا دو ماه) با حضور صاحب‌نظران، فعالان فضای مجازی و کارشناسان دولت و بخش خصوصی بررسی‌های لازم در مورد آن انجام پذیرد. روند بررسی طرح به این نحو خواهد بود که هر حکم تصویبی از سوی این کمیسیون به طور عمومی و روزانه انتشار پیدا خواهد کرد و پس از مهلت یک تا دو ماه، طرح مجدداً به صحن علنی ارجاع خواهد شد تا در صورت موافقت نمایندگان، مهلت آزمایشی بودن آن تعیین و برای تأیید به شورای نگهبان ارسال شود. در واقع نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، این است که طرح صیانت از کاربران به دلیل چکش‌کاری‌های بسیار و تغییرات متعدد، بهتر است زیر نظر یک کمیسیون مورد بررسی کامل و حتی آزمایش قرار بگیرد و بعد از به بلوغ رسیدن آن، تمام نمایندگان مجلس در مورد آن نظر بدهند و در صورت تصویب در مجلس، شورای نگهبان نیز رأی خود را اعلام کند. بنابراین می‌توان گفت تصویب نهایی طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی تفاوتی با دیگر مصوبه‌های مجلس نخواهد داشت.
اما جنجال‌ها تنها به این جا ختم نمی‌شود. با وجود اینکه مجلس وعده داده بود جلسات کمیسیون مشترک طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی به صورت علنی و شفاف برگزار شود، حالا زمزمه‌هایی مطرح است که قرار است بررسی این طرح به صورت علنی نباشد و به صورت گزینشی و ضبط شده در اختیار مردم قرار گیرد. این در حالی است که شفافیت یکی از شعارهای اصلی بسیاری از منتخبان ملت در اسفند 1398 بود و مجلس در عمر بیش از دو سال خود نیز گام‌های مؤثری در این مسیر برداشته است! علاوه بر این، مجلس شورای اسلامی که با رویکردی انقلابی وارد میدان سامان دادن به وضعیت فضای مجازی در کشور شده است، باید با اقدامات بسیار سنجیده و گام‌های دقیق در این مسیر حرکت کند و مانع از آن شود که بخشی از جریان‌های غوغاسالار فرصت تخریب مجلس را به دست آورند.
واقعیت این است که تصمیم‌گیری درباره فضای مجازی کشور با بیش از 60 میلیون کاربر که با اقتصاد خانواده‌ها گره خورده است و کسب‌و‌کارهای بسیاری از این راه در حال ارتزاق هستند، به یک عزم ملی و هم‌اندیشی گسترده نیاز دارد؛ مجلس که با صداقت و قدرت در این راه گام گذاشته است، در ادامه نیز با همدلی و همراهی باید مسیر تنظیم طرحی کلان و ملی را با ایجاد یک اجماع میان کارشناسان و خبرگان این حوزه و جلب نظر افکار عمومی تدوین و نهایی کند تا ان‌شاءالله بتوانیم ساماندهی مناسب و عقلانی را بر فضای مجازی در کشور شکل دهیم.
در پایان به کاربرانی که با فضاسازی‌های انجام شده در فضای مجازی مطرح شده نسبت به این طرح بدبین شده یا نگران هستند، باید گفت، طرح صیانت از کاربران فضای مجازی، موجودی است که هنوز متولد نشده است و نمی‌توان درباره آن نظری داد، بسیاری از مخالفان این طرح، با استناد به مواردی به طرح صیانت هجمه می‌برند که اساساً آن موارد بارها تکذیب شده است! شاید بهترین کار برای رسیدن به طرحی مورد قبول جامعه، دخیل کردن نظرات اقشار مختلف در بررسی این طرح و شنیدن صدای صاحبان ایده و کارشناسان فضای مجازی از هر طیف و گروهی باشد.
به غوغاسالاران فرصت ندهید
نگاهی به جنجال‌سازی درباره طرح صیانت از حقوق کاربران